Người Hoa: Người Khách, Hán, và Tàu

Người Hoa là một nhóm dân cư địa phương tại các tỉnh Quảng Ðông, Quảng Tây, Hải Nam, Triều Châu, Phúc Kiến, Sang Phang, Xìa Phống, Thoòng Nhằn, Minh Hương, Hẹ… Dân số của người Hoa là 749.466 người theo số liệu Điều tra 53 dân tộc thiểu số vào ngày 01/4/2019. Ngôn ngữ chính của họ là ngôn ngữ Hán thuộc ngữ hệ Hán – Tạng.

Lịch Sử Di Cư và Định Cư

Người Hoa đã di cư đến Việt Nam vào nhiều thời điểm khác nhau, bắt đầu từ thế kỷ XVI và kéo dài cho đến nửa đầu thế kỷ XX, đặc biệt vào cuối thời Minh và đầu thời Thanh.

Nghệ Thuật Điêu Khắc Đá Của Người Hoa

Hình ảnh này trưng bày sản phẩm của nghệ thuật điêu khắc đá của người Hoa ở thành phố Biên Hoà, tỉnh Ðồng Nai.

Hoạt Động Sản Xuất và Kinh Doanh

Người Hoa sống ở vùng nông thôn chủ yếu làm nghề nông, trồng lúa nước. Trong khi đó, ở các thành phố, thị xã, thị trấn, họ thường làm nghề dịch vụ và buôn bán. Các nghề thủ công nghiệp như nghề gốm (Quảng Ninh, Sông Bé, Ðồng Nai), làm giấy súc, làm nhang (thành phố Hồ Chí Minh) cũng được phát triển khá phát triển. Một số người Hoa cư trú ở ven biển sống chủ yếu bằng nghề làm muối và đánh cá. Trong hoạt động sản xuất kinh doanh, người Hoa luôn đặt một sự coi trọng vào giá trị “tín”.

Ẩm Thực và Thức Uống

Trong bữa ăn của người Hoa, lương thực chính là gạo, nhưng thường có các loại như mì sào, hủ tiếu… Các gia đình bình dân thường dùng cháo trắng với trứng vịt muối làm điểm tâm buổi sáng, trong khi nhà khá giả hơn thường ăn hủ tiếu, bánh bao, xíu mại… Người Hoa có kỹ thuật nấu ăn giỏi và thích các món ăn xào mỡ với gia vị.

Thức uống của người Hoa không chỉ có tác dụng giải khát mà còn được coi như là loại thuốc mát, bồi dưỡng “lục phủ, ngũ tạng”. Trà sâm, hoa cúc… là những thứ thông dụng trong mọi gia đình. Vào các dịp hội hè, lễ, và Tết, nam giới thường dùng rượu. Nhiều người, cả phụ nữ và nhất là những phụ nữ có tuổi, hút thuốc lá.

Trang Phục và Trang Sức

Trang phục truyền thống của người Hoa hiện chỉ còn thấy ở một số người lớn tuổi hoặc trong các nghi lễ cưới xin và tang ma. Phụ nữ thường mặc áo cổ viền cao, cài khuy một bên, xẻ tà cao hoặc một chiếc áo “sườn xám” dài, ôm ngang hông, xẻ tà dưới phần đùi. Màu sắc trang phục của họ, đặc biệt là các thiếu nữ, thường thích màu hồng hoặc màu đỏ cùng các sắc màu đậm. Ðàn ông thường mặc áo màu đen hay xanh đậm, cài khuy vải một bên, vai liền cổ đứng, xẻ tà hoặc kiểu áo tứ thân, xẻ giữa, cổ đứng, vai liền, có túi. Phụ nữ thích dùng đồ trang sức, đặc biệt là vòng tay (bằng đồng, vàng, đá, ngọc…), bông tai, dây chuyền… Ðàn ông thích bịt răng vàng và xem như một lối trang sức.

Múa Lân, Sư Tử, và Rồng: Hình Thức Văn Nghệ Truyền Thống

Múa Lân – Sư tử – Rồng là hình thức sinh hoạt văn nghệ truyền thống của người Hoa, thường tổ chức từ ngày 23 tháng chạp (ngày ông Táo lên trời) đến ngày 15 tháng giêng (tết Nguyên tiêu) tại các chùa. Người Hoa chuẩn bị kỹ càng trang phục trước khi múa Lân.

Sinh Hoạt và Nhà Ở

Những người làm nghề nông thường sống trong thành thôn xóm. Làng thường nằm ven chân núi, trong cánh đồng, trải dài bên bờ biển, gần nguồn nước và giao thông thuận tiện. Trong làng, nhà ở được bố trí sát nhau theo dòng họ. Ở thành thị, họ thường sống tập trung trong các khu phố riêng.

Có ba loại nhà cửa phổ biến: nhà 3 gian hai chái, nhà chữ Môn và chữ Khẩu. Nhà thường được xây dựng bằng đá, gạch mộc, trình đất, và lợp ngói máng hoặc các vật liệu như quế, lá tre, phên lứa…

Trong nhà ở, các bàn thờ tổ tiên, gia tộc, và dòng họ nổi bật. Các gia đình cũng thờ cúng Phật và các vị thần cùng với các câu đối, liễn, và các giấy hồng chữ Hán mang nội dung cầu phúc, cầu lợi, và cầu bình yên.

Quan Hệ Xã Hội Và Gia Đình

Xã hội người Hoa có sự phân hoá giai cấp sâu sắc và mang tính phụ quyền cao. Mối quan hệ với những người cùng họ được coi trọng. Mỗi dòng họ có một từ đường để thờ cúng. Hằng năm, vào một ngày nhất định, những người cùng họ tụ tập tại từ đường để tổ chức lễ giỗ tộc.

Gia đình người Hoa được xây dựng theo chế độ một vợ một chồng khá bền vững và mang tính phụ hệ. Người Hoa thường có trách nhiệm dựng vợ gả chồng cho con trong cùng một nhóm địa phương. Trưởng họ, ông mối, và các chức dịch có vai trò quan trọng trong việc sắp xếp hôn nhân. Hiện nay, phụ nữ xây dựng gia đình muộn (tuổi cưới trung bình là 28-30) và số lượng con ít (trung bình mỗi phụ nữ sinh 2 hoặc 3 con).

Lễ Tết và Văn Hóa

Trong một năm, người Hoa có nhiều ngày lễ và tết như Nguyên đán, Nguyên tiêu, Thanh minh, Ðoan ngọ, Trung nguyên, và Trung thu. Tết Nguyên đán diễn ra vào ngày Tết theo âm lịch và kéo dài tới ngày Rằm tháng Giêng (tết Nguyên tiêu). Lễ Nguyên tiêu là đặc trưng lễ tết của người Hoa, trong đó mọi hoạt động tín ngưỡng và văn hoá truyền thống được thể hiện.

Học Chữ Hoa và Thờ Cúng

Học chữ Hoa đã được đảng và nhà nước quan tâm và tạo điều kiện cho người Hoa ở Việt Nam. Hiện nay, học chữ Hoa đang trở nên phổ biến rộng rãi trong cộng đồng người Hoa ở các địa phương.

Trong tín ngưỡng dân gian, thờ cúng tổ tiên, gia tộc, dòng họ và các vị thần phù hộ (thần bếp, thổ địa, thần tài…) cùng với một số vị thánh và bồ tát (Quan Công, bà Thiên Hậu, ông Bổn, Nam Hải Quan Âm…) được coi là rất quan trọng. Hệ thống chùa miếu cũng khá phát triển và thường đi kèm với các hội quán, trường học. Chúng cũng là nơi sinh hoạt văn hoá cộng đồng và tổ chức các hội lễ.

Học và Văn Nghệ

Chữ Hán được dạy và học trong các trường phổ thông. Sinh hoạt văn hoá truyền thống của người Hoa bao gồm nhiều thể loại như hát, múa, hài kịch… Với sự góp mặt của nhiều loại nhạc cụ như tiêu, sáo, các loại đàn (tỳ bà, nhị, nguyệt…), và chập choã… Hát “sơn ca” (sán cố) là hình thức được nhiều người ưa chuộng, đặc biệt là tầng lớp thanh niên. Tổ chức văn nghệ dân gian truyền thống giữ nguyên tính nghiệp dư và đã có từ lâu dưới dạng các “nhạc xã”.

Múa lân, sư tử, rồng… là những hình thức nghệ thuật quần chúng sâu rộng được trình diễn hàng năm, đặc biệt trong các ngày lễ lớn và tết.

HEFC đã chỉnh sửa bài viết này. Để biết thêm thông tin, hãy truy cập [HEFC](https://www.hefc.edu.vn/).