1. Tết Hàn thực là gì?

Tết Hàn thực là ngày được tổ chức vào ngày mùng 3 tháng 3 Âm lịch hàng năm. “Hàn” có nghĩa là lạnh, “thực” có nghĩa là ăn, do đó, Tết Hàn thực có ý nghĩa là tết ăn đồ lạnh. Vào ngày này, mọi gia đình chuẩn bị đủ đồ trôi, bánh chay để thờ cúng Tổ tiên và ông bà.

2. Nguồn gốc và ý nghĩa của ngày Tết Hàn thực 3/3 Âm lịch

Nguồn gốc ngày Tết Hàn thực:

Tết Hàn thực có nguồn gốc từ một số tỉnh ở Trung Quốc, cũng như từ cộng đồng người gốc Hoa trên thế giới và miền bắc Việt Nam. Ngày này liên quan đến một câu chuyện trong lịch sử Trung Quốc.

Theo câu chuyện, trong thời kỳ Xuân Thu (770 – 221), vua Tần là Tấn Văn Công buộc phải lưu vong do đất nước đang gặp khó khăn. Trong thời gian đó, có một hiền sĩ tên Giới Tử Thôi luôn ở bên cạnh và giúp đỡ vua. Một lần, khi đói quá, Giới Tử Thôi đã lén cắt một miếng thịt đùi của mình để nấu lên và dâng cho vua. Nhà vua biết được sự thật và rất biết ơn Giới Tử Thôi. Một thời gian dài sau đó, Giới Tử Thôi vẫn luôn trung thành và ở bên cạnh vua Tấn Văn Công. Sau khi vua giành lại ngai vàng, ông đã thưởng hậu hĩnh cho những người lưu vong, nhưng lại quên mất Giới Tử Thôi, người đã gắn bó với vua suốt mười chín năm.

Giới Tử Thôi không oán giận, mà đưa mẹ vào núi Điền Sơn để ẩn cư. Khi vua Tấn Văn Công nhớ ra và muốn ông quay về, ông đã từ chối. Nhằm thúc đẩy Giới Tử Thôi quay về, nhưng không thành công, vua đã ra lệnh đốt rừng. Tuy nhiên, cả hai mẹ con Giới Tử Thôi vẫn quyết tâm không quay về và chọn chết trong đám lửa.

Sau đó, nhà vua hối hận và cho xây dựng một miếu thờ để tưởng nhớ. Ngày mùng 3 tháng 3 – ngày mà mẹ con Tử Thôi chết trong đám cháy, trở thành ngày không sử dụng lửa để nấu ăn. Thậm chí cơm cúng cũng phải chuẩn bị từ hôm trước. Có lẽ từ đó người ta gọi ngày này là Tết Hàn thực.

Ý nghĩa của ngày tết Hàn thực 3/3 Âm lịch

Mặc dù có nguồn gốc từ Trung Quốc, Tết Hàn thực của người Việt vẫn mang những sắc thái riêng, đậm chất Việt. Vào ngày mùng 3/3 âm lịch hàng năm, người dân ăn những món ăn nguội với sự thành kính, để tưởng nhớ công đức của những người đã khuất.

Khác với Tết Hàn thực ở Trung Quốc, người Việt không kiêng lửa vào ngày này, vẫn nấu nướng như bình thường. Đặc biệt, người Việt sáng tạo ra bánh trôi và bánh chay với ý nghĩa tượng trưng đồ ăn nguội – hàn thực.

Tết Hàn thực của người Việt nhìn về cội nguồn và tưởng nhớ công lao của những người đã khuất. Ví dụ, người Việt thường dâng bánh trôi lễ Hai Bà Trưng vào ngày mùng 6/3 ở Hà Tây xưa (nay là Hà Nội). Ngày giỗ tổ Hùng Vương mùng 10/3, người Việt từ khắp mọi miền tổ quốc về đền Hùng, Phú Thọ để thắp hương và dâng cúng bánh trôi và bánh chay, để tưởng nhớ cội nguồn… Như vậy, Tết Hàn thực của người Việt có màu sắc dân tộc riêng, trường tồn trong quá trình dựng nước và giữ nước.

Bánh trôi và bánh chay – Đặc trưng của ngày lễ này

Bánh trôi và bánh chay đã trở thành một phần không thể thiếu trong ngày Tết Hàn thực của người Việt. Như bài thơ của Hồ Xuân Hương đã miêu tả:

Bánh Trôi nước

Thân em thời trắng phận em tròn
Bảy nổi ba chìm mấy nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Nhưng em vẫn giữ tấm lòng son

Bánh trôi

Bánh chay

Bánh trôi và bánh chay đều được làm từ bột gạo nếp thơm. Bánh trôi có hình dạng viên nhỏ, vỏ ngoài trắng, nhân đường đỏ, được luộc trong nước sôi. Còn bánh chay có hình dạng tròn dẹt, không nhân, được đặt trên một đĩa nhỏ và khi ăn, đổ nước đường lên trên bánh.

Trong những ngày này, khi cùng gia đình thưởng thức bánh trôi và bánh chay, chúng ta có cảm giác như đang trải nghiệm tình cảm thân tình. Nhiều người còn truyền tai nhau rằng, ăn bánh trôi và bánh chay vào ngày Tết Hàn thực để nhớ lại những kỷ niệm xưa, những câu chuyện đã qua của dân tộc ta.

Có một truyền thống kể rằng, bánh trôi và bánh chay đã xuất hiện từ thời vua Hùng Vương và có ý nghĩa nhắc nhớ đến câu chuyện “bọc trăm trứng” của Âu Cơ. Trăm viên bánh nhỏ tượng trưng cho trăm quả trứng của Đức Lạc Long Quân. Bánh trôi tượng trưng cho 50 quả trứng đã nở ra thành 50 người con theo mẹ lên núi. Bánh chay tượng trưng cho 50 quả trứng đã nở ra thành 50 người con theo cha xuống biển.

Các truyền thống này đã ăn sâu vào tiềm thức của người Việt, khiến cho ngày Tết Hàn thực, mọi người đều háo hức chuẩn bị làm bánh trôi và bánh chay. Những chiếc bánh được làm từ bột gạo nếp thơm mát, nhân đường. Sau khi hoàn thành, chỉ cần thả bánh vào nồi nước sôi, khi bánh nổi lên mặt nước là báo hiệu bánh đã chín. Khi ăn, chúng ta có thể rắc thêm chút vừng hoặc đổ nước đường lên bánh. Với mùi thơm đặc trưng của bánh trôi và bánh chay, không khí tết trở nên sôi động và ý nghĩa hơn.

Ngày Tết Hàn thực 3/3 Âm lịch góp phần tôn lên nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam khi có món bánh trôi và bánh chay độc đáo, tạo nên không khí quê hương.

Thông tin được chỉnh sửa bởi: HEFC