Công cuộc đổi mới trong 35 năm qua đã gắn bó với vận mệnh của dân tộc và đất nước, được bạn bè quốc tế quan tâm như một điều hiển nhiên. Điều này là do đổi mới luôn nhận được sự quan tâm, phân tích, đánh giá và nhận định từ nhiều người. Trong các Đại hội Đảng gần đây, công cuộc đổi mới luôn được xác định rõ ràng trong chủ đề của Đại hội. Đại hội XI của Đảng tập trung vào “Nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, phát huy sức mạnh toàn dân tộc, đẩy mạnh công cuộc đổi mới toàn diện, đồng bộ…” (1). Đại hội XII cũng nhấn mạnh việc “đẩy mạnh công cuộc đổi mới toàn diện, đồng bộ…” (2). Chủ đề của Đại hội XIII tiếp tục khẳng định: “…tiếp tục đẩy mạnh công cuộc đổi mới toàn diện, đồng bộ…” (3).

Quan điểm của Đảng luôn nhất quán và nhận được sự đồng tình từ tất cả nhân dân Việt Nam. Tuy nhiên, vẫn có một số phần tử ác ý tung ra các luận điệu đả kích, chống phá công khai, hoặc muốn chúng ta đi theo con đường khác. Những luận điệu đen tối này cho rằng đổi mới đã hoàn thành và không còn động lực. Một quan điểm khác yêu cầu chúng ta đổi mới mạnh mẽ hơn về mặt chính trị để tạo thêm động lực. Ý kiến này cho rằng nếu không đổi mới mạnh mẽ hơn, đất nước sẽ đến cùng. Một số người thậm chí cho rằng đổi mới đã cạn kiệt và sau Đại hội XIII, không còn đổi mới nữa hoặc chỉ có đổi mới về mặt chính trị.

Chúng ta có đủ lập luận để phản bác những luận điệu đen tối này.

1. Bản chất và nhiệm vụ của công cuộc đổi mới.

Đổi mới là một cuộc vận động mang tính cách mạng không ngừng để thay thế cái cũ bằng cái mới tốt hơn. Công cuộc đổi mới lần này mang tính toàn diện, tổng thể, sâu sắc, liên tục và được chuẩn bị kỹ lưỡng. Đổi mới là công việc của chúng ta, theo cách thức và nhịp đi của chúng ta. Đổi mới là một quá trình sáng tạo bắt buộc. Công cuộc đổi mới phải được triển khai sâu rộng và đồng bộ, nhưng cần cân nhắc từng bước đi cụ thể, chắc chắn.

Công cuộc đổi mới, phát triển kinh tế và hội nhập của Việt Nam có bước tiến vượt bậc dưới sự lãnh đạo của Đảng. Ảnh: TTXVN

Đổi mới là việc thay thế cái cũ và chọn lựa cái hiện tại để cải thiện nó. Đổi mới có thể coi là một quá trình phủ định biện chứng: không bao giờ phủ định sạch và không bao giờ quay lại cái cũ. Đổi mới cần đồng bộ và hài hòa giữa kinh tế và chính trị, với mục tiêu duy trì định hướng xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội thành công ở Việt Nam.

Đổi mới nhằm thúc đẩy sự phát triển, nhưng phát triển phải đi kèm với sự ổn định và theo đúng con đường mà chúng ta đã chọn. Một số người khuyên chúng ta nhanh chóng tư nhân hóa, hội nhập thương mại nhanh hơn và phá giá đồng tiền mạnh hơn. Dù ý kiến này có thật lòng, chúng ta không thể thực hiện như vậy. Chúng ta hiểu rõ tình hình thực tế của đất nước và đặc biệt quan trọng là chúng ta đang thực hiện đổi mới mà vẫn giữ nguyên bản chất của chế độ xã hội. Đổi mới là việc chuyển từ cơ chế tập trung, quản lý từ trên xuống sang cơ chế thị trường, nhưng trong khi thực hiện cơ chế thị trường, Nhà nước phải quản lý và điều hành theo định hướng xã hội chủ nghĩa, khắc phục tình trạng thị trường không ổn định; đổi mới để phát triển kinh tế, nhưng sự phát triển đó phải đi đôi với công bằng xã hội, khắc phục tình trạng giàu nghèo chênh lệch. Đổi mới yêu cầu và đi kèm với việc mở cửa và hội nhập. Đổi mới yêu cầu và liên quan đến công cuộc công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. Toàn bộ quá trình hội nhập, mở cửa, công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước nhằm thực hiện chiến lược phát triển nhanh và bền vững; nhằm xây dựng và củng cố lực lượng sản xuất, phát triển quan hệ sản xuất tiến bộ và phù hợp; nhằm nâng tầm đất nước lên trình độ và tầm cao mới. Do đó, đổi mới nhằm hướng tới chủ nghĩa xã hội và hiện thực hóa chuyển đổi sang chủ nghĩa xã hội một cách rõ ràng hơn.

Đổi mới và cải cách có cùng mục tiêu là tạo ra cái mới, cái tốt đẹp hơn. Tuy nhiên, cải cách thường ám chỉ các hành động nhất định và cuộc vận động với mục tiêu cụ thể. Khi các hành động cải cách này đạt được mục tiêu, chúng ta cần có các hành động cải cách mới. Ngược lại, đổi mới, theo cách hiểu của chúng ta, mặc dù cũng nhằm đạt được những mục tiêu trong những giai đoạn nhất định, nhưng bản chất và tính tất yếu của nó là một quá trình kéo dài. Đổi mới như một dòng chảy liên tục, vận động không ngừng của cả xã hội do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng, phát động và lãnh đạo, tổ chức thực hiện. Các Đại hội VII, VIII, IX, X, XI, XII và XIII của Đảng đã khẳng định việc tiếp tục đẩy mạnh công cuộc đổi mới để đưa đất nước đi lên. Đây là lời hiệu triệu rất phù hợp với yêu cầu thực tế và nguyện vọng của nhân dân.

2. Thành tựu của đổi mới trong 35 năm qua

Trong 35 năm đổi mới, đất nước ta đã đạt được những thành tựu lịch sử, phát triển mạnh mẽ, toàn diện so với thời kỳ trước đổi mới. Kinh tế đã được nâng lên một tầm cao mới. Đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân đã được cải thiện đáng kể. Đất nước ta không chỉ có cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay. Đây là niềm tự hào, là động lực, là nguồn lực quan trọng và niềm tin để chúng ta vượt qua mọi khó khăn, thách thức và tiếp tục phát triển đất nước một cách bền vững (4).

Nhìn lại những nét chính của hành trình đổi mới, chúng ta thấy rõ nhận định của Đại hội XIII là hoàn toàn chính xác. Đổi mới tư duy đã khắc phục những nhận thức sai lệch, đặc biệt là “bệnh giáo điều” và sự chủ quan. Chúng ta đã hình thành những quan niệm mới về mục tiêu, cách tiến và phát triển đất nước, chuyển đổi cơ cấu kinh tế và cơ chế quản lý kinh tế, quản lý xã hội. Công cuộc đổi mới đã giải phóng sức sản xuất, củng cố và tăng cường quan hệ sản xuất mới, đưa đất nước ra khỏi tình trạng thu nhập thấp; đời sống nhân dân được cải thiện đáng kể, đảm bảo ổn định chính trị – xã hội, duy trì định hướng xã hội chủ nghĩa và gia tăng vai trò lãnh đạo của Đảng, củng cố an ninh quốc phòng, và mở rộng hợp tác quốc tế (4).

Trong 35 năm đổi mới, kinh tế Việt Nam đã đạt tốc độ tăng trưởng cao hơn so với thời kỳ trước đổi mới. Ảnh: Cụm công nghiệp khí-điện-đạm Cà Mau.

Chính đổi mới đã biến đất nước ta từ một quốc gia thiếu thốn, thậm chí còn phải nhập khẩu lương thực, trở thành quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Chưa bao giờ quá trình phát triển và thay đổi từ nông thôn đến thành thị, từ miền núi đến đồng bằng lại diễn ra nhanh chóng và mạnh mẽ như hiện nay. Cuộc sống và công việc của mọi người đã có những thay đổi mới, tươi mới như ngày hôm nay. Đổi mới đã mang đến cho đất nước ta một sức mạnh mới, tiếp sức cho chúng ta đi thêm những bước dài trên con đường đến dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng và văn minh.

Tuy nhiên, trong quá trình tiến lên phía trước và đẩy mạnh công cuộc đổi mới, chúng ta không được quên rằng đất nước vẫn đang nghèo, sự phát triển kinh tế chưa ổn định, hiệu quả và cạnh tranh vẫn còn thấp, còn nhiều yếu tố chưa đảm bảo tăng trưởng cao và bền vững, còn tiềm ẩn những yếu tố gây mất ổn định, và những yếu tố này có thể gia tăng. Phía trước chúng ta không chỉ có cơ hội và thời cơ mà còn có những khó khăn và rủi ro không thể xem nhẹ. Điều này càng đòi hỏi chúng ta phải tiếp tục đổi mới, tận dụng cơ hội, vượt qua thách thức để đất nước tiếp tục phát triển bền vững.

3. Động lực và nguồn lực của đổi mới

Nếu động lực và nguồn lực được coi là những yếu tố tạo nên sức mạnh thúc đẩy sự phát triển, thì đổi mới có nhiều yếu tố tiềm ẩn và hiển hiện có thể nhận biết.

Một yếu tố quan trọng của động lực đổi mới là việc định hướng đúng và phát động đúng thời điểm. Chúng ta đã xác định rõ ràng rằng đổi mới phải tuân thủ định hướng xã hội chủ nghĩa. Định hướng đúng đắn cho công cuộc đổi mới phải phù hợp với thời đại, phù hợp với quy luật phát triển, và được lòng dân, đồng thời cũng phải có sự chắc chắn và tin tưởng. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng và phát động đổi mới đúng thời điểm, đồng thời với quá trình mở cửa hội nhập đã giúp chúng ta tự tin và sáng tạo trong mọi tình huống, đồng thời duy trì và phát triển trong thời gian cải cách ở Liên Xô và Đông Âu thất bại.

Thành quả của đổi mới đã tạo ra một nguồn sinh khí mới và tăng thêm động lực cho nó, đưa đất nước ta vào một thế mới, sức mạnh mới và gia tốc mới. Thế mới và sức mạnh mới là kết quả của sự phát triển toàn diện xã hội-kinh tế, là sản phẩm của việc phát triển mọi mặt với sự mở cửa trong nước và mở rộng quan hệ hợp tác bên ngoài. Gia tốc mới là khả năng vượt trội, là sự tăng trưởng liên tục ở mức cao, tạo đà cho giai đoạn tiếp theo. Thế mới, sức mạnh mới và gia tốc mới tạo ra tầm vóc và khả năng mới cho đất nước ta. Đó không chỉ là khả năng phát triển của đất nước mà còn là một lực lượng mới mạnh mẽ để tiếp tục thúc đẩy công cuộc đổi mới phát triển. Đổi mới đang được nạp thêm năng lượng mới.

Yếu tố quyết định khác là động lực và nguồn lực trong nước. Động lực quan trọng phục vụ và thúc đẩy công cuộc đổi mới là sự kết hợp của tất cả các nguồn lực trong nước, bao gồm không chỉ vốn, tài sản đã tích lũy mà còn các tài nguyên chưa được khai thác, ưu thế về địa lý và địa kinh tế, và quan trọng hơn cả là nguồn lực con người, bao gồm cả sức lao động, trí tuệ và tinh thần gắn với truyền thống văn hóa của dân tộc. Trong tất cả các nguồn lực này, nguồn lực tài nguyên là phong phú, nguồn lực đất đai và vị trí địa lý thuận lợi, và nguồn lực về con người và trí tuệ rất lớn.

Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao, là một yếu tố quyết định sự phát triển nhanh chóng và bền vững của đất nước. Ảnh: Vietnam+

Ngoài ra, có cả nguồn lực từ bên ngoài. Đây là một yếu tố quan trọng và nếu được sử dụng đúng cách, sẽ tạo ra động lực cho công cuộc đổi mới của đất nước. Nguồn lực từ bên ngoài bao gồm vốn, công nghệ, kinh nghiệm quản lý, tri thức và nền văn hóa nhân loại. Đặt trên cơ sở khai thác tất cả các nguồn lực trong nước, chúng ta có đủ điều kiện để thu hút nguồn lực từ bên ngoài. Với việc mở rộng các hình thức, bước đi, biện pháp và chính sách ưu đãi phù hợp, chúng ta nên khuyến khích mạnh mẽ việc hợp tác kinh tế, văn hóa, khoa học, công nghệ, đặc biệt là thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài vào nước ta trên cơ sở đôi bên có lợi.

Cuối cùng, động lực quyết định khác là sự phù hợp giữa ý Đảng và lòng dân. Đây là động lực quan trọng nhất và có vai trò quyết định trong sự nghiệp đổi mới. Động lực này bắt nguồn từ khả năng sáng tạo và trí tuệ của Đảng và của nhân dân, thể hiện ở việc nắm bắt những yếu tố và vấn đề của thời đại, dự đoán đúng tình huống, xác định đường đi rõ ràng, sẵn sàng tạo lập và nắm bắt cơ hội, khắc phục nguy cơ và vượt qua thách thức để đưa đất nước đi lên. Vì đổi mới là sự phù hợp giữa ý Đảng và lòng dân, khi Đảng phát động, nhân dân nhiệt tình hưởng ứng, sẽ tạo thành động lực mạnh mẽ, hiệu quả để thực hiện sự nghiệp đổi mới đất nước.

Rõ ràng là công cuộc đổi mới của chúng ta không chỉ đạt được những thành tựu lớn trong 35 năm qua, mà còn được tiếp tục đẩy mạnh với nguồn lực phong phú và to lớn, trong đó có những nguồn lực không bao giờ cạn. Đổi mới được đạt thành công nhờ sự phù hợp giữa ý Đảng và lòng dân, và đã kết hợp nhuần nhuyễn ba yếu tố quan trọng: thời cơ, địa lợi và nhân hòa. Đây là động lực quan trọng nhất và là yếu tố cơ bản nhất tạo nên khả năng thành công của sự nghiệp cao cả và trọng đại của chúng ta: đất nước giàu có, mạnh mẽ, dân chủ, công bằng, văn minh, và tiếp tục phát triển trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội.

HEFC đã chỉnh sửa đoạn văn này.