Khám phá dãy núi Himalaya

Dãy Himalaya, còn được gọi là Hy Mã Lạp Sơn, là một hệ thống núi ở châu Á, phân cách tiểu lục địa Ấn Độ và cao nguyên Tây Tạng. Đây là dãy núi cao nhất trên hành tinh và cũng là nơi của 14 đỉnh núi cao nhất thế giới, bao gồm cả đỉnh Everest.

Khổng lồ của dãy núi Himalaya

Để thấy kích thước khổng lồ của dãy núi Himalaya, hãy so sánh nó với dãy Andes, nơi có đỉnh cao nhất bên ngoài Himalaya – đỉnh Aconcagua, đạt độ cao 6.962 m. Trong khi đó, dãy Himalaya có hơn 100 đỉnh núi khác nhau vượt quá 7.200 m.

Phân bố và tầm quan trọng của dãy Himalaya

Dãy núi Himalaya trải dài qua 7 quốc gia, bao gồm Bhutan, Trung Quốc, Ấn Độ, Nepal, Pakistan, Myanma và Afghanistan. Đây cũng là nơi khởi nguồn của ba hệ thống sông lớn nhất thế giới: lưu vực sông Ấn, sông Hằng-Brahmaputra và sông Dương Tử. Khoảng 750 triệu người sống trên lưu vực này, tính cả Bangladesh.

Quá trình hình thành dãy Himalaya

Khoảng 300 triệu năm trước, có một siêu lục địa cổ đại được gọi là “Gondwanaland”. Trong khoảng thời gian từ 250-65 triệu năm trước, siêu lục địa này chia ra thành các lục địa hiện nay như Châu Phi, Úc, Nam Mỹ, Nam Cực, Madagascar và Ấn Độ. Điều này gây ra sự chia cắt các đại dương, hình thành Đại Tây Dương, Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương.

Trong khoảng 100 triệu năm trước, một vùng đất tách ra khỏi lục địa Phi và di chuyển về phía Đông. Lúc đó, Ấn Độ chỉ là một hòn đảo trên đại dương Tethys. Trong thời gian tiếp theo, trong khoảng 85-90 triệu năm, Ấn Độ tách rời từ Madagascar và di chuyển về phía đông bắc. Tốc độ di chuyển trung bình khoảng 18 – 19 cm mỗi năm cho đến khi nó chạm vào lục địa Á – Âu.

Khoảng 50 – 60 triệu năm trước, tốc độ di chuyển của mảng Ấn Độ chậm lại đáng kể, chỉ còn khoảng 4 – 6 cm mỗi năm. Điều này cho thấy sự va chạm ban đầu giữa châu Á và Ấn Độ đã bắt đầu.

Quá trình hình thành dãy Himalaya

Các lục địa và lớp vỏ đại dương trên Trái đất được cấu tạo bởi các mảng đá lớn, được gọi là mảng kiến tạo. Các mảng kiến tạo bao gồm 15 – 20 mảng lớn chuyển động và va chạm với nhau ở tốc độ khác nhau thông qua quá trình đối lưu. Sự chuyển động và phân tách của các mảng này gọi là chuyển dịch kiến tạo.

Khoảng 50 triệu năm trước, mảng Ấn Độ đã đóng kín hoàn toàn đại dương Tethys, được xác định bởi các trầm tích lắng đọng trên đáy đại dương và các núi lửa ở rìa của nó. Vì trầm tích này nhẹ, nó đã bị nâng lên để tạo thành dãy núi thay vì chìm sâu xuống đáy đại dương.

Sự va chạm giữa mảng Ấn Độ và mảng Á – Âu dọc theo biên giới của Ấn Độ và Nepal đã tạo ra một đai kiến tạo, sinh ra cao nguyên Thanh Tạng và dãy núi Himalaya từ các trầm tích đại dương đã chồm lại như một lớp đất. Ấn Độ tiếp tục di chuyển ngang dưới cao nguyên Thanh Tạng, đẩy cao nguyên này lên. Himalaya là dãy núi trẻ nhất thế giới về lịch sử địa chất. Đặc điểm nổi bật là nó đang tiếp tục hoạt động. Ước tính tốc độ tăng cao nhất của Himalaya là 1 cm mỗi năm.

Thách thức trong tương lai

Theo các nghiên cứu gần đây, dãy Himalaya có thể phải đối mặt với tình trạng khủng hoảng nước trong tương lai, do nơi này là điểm đến phổ biến của nhiều người trên thế giới. Mực nước ngầm đã giảm xuống mức nguy cấp. Để đối phó với tình trạng căng thẳng về nước, cần có kế hoạch quy hoạch đô thị miền núi tốt hơn. Nepal đã đạt thành công trong công tác này bằng cách phân định các khu vực đô thị để tiết kiệm nước cho hệ sinh thái.

Hiện nay, mảng Ấn Độ vẫn đang di chuyển về phía bắc với tốc độ khoảng 5 cm mỗi năm. Điều này gây biến dạng cho mảng Á – Âu, trong khi mảng Ấn Độ bị nén với tốc độ 4 mm mỗi năm. Nhờ vào quá trình này, dãy Himalaya đang được nâng cao khoảng 5 mm mỗi năm (tối đa 1 cm/năm). Sự chuyển động của mảng Ấn Độ vào mảng Á – Âu cũng gây ra nhiều hoạt động địa chấn, như trận động đất thường xuyên trong khu vực này.

Đây là bài viết được chỉnh sửa bởi HEFC.