Giới thiệu

Dân tộc Mông ở Yên Bái chủ yếu bao gồm 4 nhóm: Mông Hoa (Mông Lềnh), Mông Đen (Mông Đu), Mông Trắng (Mông Đơ) và Mông Si (Mông Đỏ). Trong số này, nhóm Mông Hoa và Mông Si chiếm số đông. Một số người Mông Hoa đã di cư từ huyện Bắc Hà tỉnh Lào Cai để định cư tại huyện Văn Yên, mang theo nhiều nét văn hóa đặc trưng từ vùng biên giới. Ngôn ngữ của người Mông thuộc nhóm ngôn ngữ Mông – Dao, một nhánh của ngôn ngữ Nam Á.

Lịch sử di cư

Nhóm Mông đã di cư đến Việt Nam cách đây hơn 300 năm. Một số người Mông đã chọn huyện Mù Cang Chải làm địa điểm định cư và sinh sống. Sau đó, họ đã mở rộng lãnh thổ đến các huyện Trạm Tấu và Văn Chấn. Gần đây, một số người Mông đã di chuyển từ Lào Cai, Hà Giang và Sơn La đến sinh sống tại Yên Bái.

Đặc điểm văn hóa và kinh tế

Vùng địa hình núi cao, đầu nguồn và khí hậu khắc nghiệt đã ảnh hưởng đến hình thái sản xuất của người Mông ở Yên Bái. Nông nghiệp là nguồn sống chính của dân tộc này. Do vùng đất mà người Mông sinh sống có mùa đông khô hạn và lạnh giá kéo dài, cộng với sương muối và ảnh hưởng của gió tây khô nóng, mùa vụ trồng trọt và năng suất cây trồng của người Mông chịu nhiều ảnh hưởng từ thiên nhiên. Trong quá khứ, người Mông ở Yên Bái chỉ trồng một vụ lúa vì điều kiện canh tác khó khăn. Tuy nhiên, gần đây, nhờ ứng dụng khoa học kỹ thuật, cải tạo đất và đầu tư xây dựng công trình thủy lợi từ Nhà nước, số ruộng 2 vụ đã tăng lên dần. Người Mông có kinh nghiệm làm ruộng bậc thang và có kỹ năng canh tác thông thạo. Họ có những thửa ruộng bậc thang trên sườn núi chỉ đủ để cấy trồng.

Đồng bào Mông ở Yên Bái đã cải tạo đất, thâm canh và thông qua việc sử dụng giống cây ngô mới và khoai tây, năng suất cây trồng và sản lượng lương thực đã tăng lên. Những tiềm năng và điểm mạnh của người Mông ở Yên Bái bao gồm nghề rừng, chăn nuôi gia súc, trồng cây đặc sản và cây công nghiệp ngắn ngày. Họ đã khai thác thành công các cây đặc sản như cây chè tuyết Shan, cây sơn tra, cây thảo quả và nuôi trâu, bò, ngựa, ong. Đặc biệt, đồng bào Mông đã xây dựng được nhiều điển hình như ruộng bậc thang kết hợp với bảo vệ rừng ở huyện Mù Cang Chải, khai hoang ruộng nước kết hợp phát triển cây chè đặc sản ở các xã Suối Giàng, Suối Bu (huyện Văn Chấn), Púng Luông, Nậm Khắt (huyện Mù Cang Chải), Phình Hồ (huyện Trạm Tấu) và làm ruộng kết hợp với cây quế đặc sản ở các xã Nà Hẩu, Mỏ Vàng (huyện Văn Yên)… Nhờ đó, đời sống của người Mông ở Yên Bái đã trở nên ổn định và phát triển.

Văn hóa và nghệ thuật

Người Mông ở Yên Bái có nền văn hóa và nghệ thuật phong phú. Trong mùa xuân và các dịp lễ Mông (khoảng từ 30/11 âm lịch) cũng như trong lễ cưới truyền thống, người Mông hát dân ca và múa khèn. Hát “Thản chù” là một dạng hát kể chuyện lịch sử dân tộc đặc biệt trong các làn điệu dân ca. Người Mông còn có trò chơi hát “Gầu Phềnh” trong khi chơi Pa Pao. Họ cũng biết hát đố và hát giải trong đám cưới. Ngoài hát, người Mông còn có nghệ thuật múa khèn đặc sắc. Bên cạnh khèn bè, họ còn sử dụng các nhạc cụ như đàn môi, khèn lá, kéo nhị và sáo.

Đóng góp vào cuộc đấu tranh giải phóng

Với số lượng đông đảo và vị trí địa lý đặc biệt, người Mông ở Yên Bái đã đóng góp một phần xứng đáng vào phong trào giải phóng dân tộc và giải phóng giai cấp. Lịch sử chứng tỏ, dân tộc Mông có truyền thống chiến đấu chống giặc với tinh thần bất khuất và kiên cường. Từ những năm 1888, đội quân người Mông dưới sự lãnh đạo của Đào Chính Lục đã bao vây và đánh đuổi quân Pháp tại Tú Lệ và Nghĩa Lộ khi các quân địch xâm chiếm Nghĩa Lộ. Người Mông đã che chở, nuôi giấu và bảo vệ các cán bộ cách mạng trong thời kỳ nguy hiểm. Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, huyện Mù Cang Chải có 3 đội du kích gồm Cao Phạ, Chế Tạo và Lao Chải, với 200 chiến sĩ du kích đã phối hợp với bộ đội chủ lực tiêu diệt 214 kẻ địch và thu được hơn 100 vũ khí. Xã Cao Phạ và huyện Mù Cang Chải đã được vinh danh với danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Trong các giai đoạn cách mạng, người Mông ở Yên Bái đã đồng hành cùng các dân tộc anh em chiến đấu và đóng góp vào công cuộc giải phóng dân tộc, tham gia vào công tác hỗ trợ, vận chuyển vũ khí và lương thực cho các chiến trường Đông Bắc, Tây Bắc và Lào.

Kết luận

Người Mông ở Yên Bái tự hào với ý thức tự chủ cao, tính trung thực và đức tin vững chắc. Họ có truyền thống yêu nước và công việc lao động cần cù. Nhờ những phẩm chất này, cộng đồng người Mông đã tồn tại và phát triển trong suốt quá trình biến đổi lịch sử và vẫn giữ được bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc.

(Thông tin tham khảo từ cuốn “Một số đặc trưng các đồng bào dân tộc tỉnh Yên Bái”, do Ban Dân vận Tỉnh ủy xuất bản)

Được chỉnh sửa bởi: HEFC HEFC