Bệnh sán dây lợn là gì?

Bệnh sán dây lợn là một bệnh nhiễm ký sinh trùng do trứng và ấu trùng sán dây lợn gây ra. Người mắc bệnh khi ăn phải thực phẩm hoặc uống nước bị ô nhiễm chứa trứng sán lợn hoặc ấu trùng sán dây lợn chưa được nấu chín. Bệnh sán dây lợn có hai thể mắc:

1. Bệnh ấu trùng sán dây lợn (Cysticercus cellulosae)

Bệnh này xảy ra khi người ta ăn phải trứng sán dây lợn và ấu trùng sán nở ra sau khi nuốt phải trứng sán. Ấu trùng sau đó xuyên qua thành ống tiêu hóa vào máu và di chuyển đến một số cơ quan trong cơ thể như cơ, mắt và não, nơi chúng sẽ hóa thành nang. Tùy thuộc vào vị trí ký sinh của nang sán, bệnh sẽ có những biểu hiện khác nhau.

Do phản ứng nhu động ruột, khi đốt già bị rụng, sán có thể trào ngược lên dạ dày và lúc này người mắc sẽ như ăn phải trứng sán dây lợn, gây nhiễm sán lợn trong ruột.

2. Bệnh sán dây lợn trưởng thành (Taenia solium)

Người mắc bệnh này khi ăn thịt lợn sống chưa được nấu chín, tiết canh… chứa các ấu trùng sán. Khi đến dạ dày, ấu trùng sán sẽ thoát nang và bám dính vào ruột non để phát triển thành sán dây trưởng thành. Sán dây trưởng thành có thể sinh đốt và tạo ra hàng ngàn đốt mới, kéo dài chiều dài của sán lên tới 2-4 mét. Chúng ký sinh trong ruột của người mắc bệnh.

Người mắc bệnh sán dây lợn thường có những triệu chứng gì?

Bệnh sán dây lợn trưởng thành khiến người mắc thường xuyên cảm thấy khó chịu, bứt rứt và có những đốt sán tự rụng theo phân. Đốt sán có hình dạng nhỏ, dẹt, màu trắng ngà giống như xơ mít.

Trường hợp nhiễm ấu trùng sán có thể gây nổi sần, nổi cục trên da, xuất hiện các cục tại hốc mắt, mi mắt, trong kết mạc, thủy tinh thể. Một số trường hợp ấu trùng ký sinh trong não có thể gây đau đầu, co giật, động kinh…

Tuy nhiên, đa phần khi mắc sán lợn, cơ thể sẽ có cơ chế tự bảo vệ và đào thải ấu trùng sán lợn, chỉ có một số ít mới gây ra các biểu hiện của bệnh.

Bệnh sán dây lợn ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe của người?

Các bệnh giun sán nói chung, khi vào cơ thể, chiếm thức ăn và gây rối loạn tiêu hoá, làm chậm phát triển thể lực và gây rối loạn hấp thu.

Ấu trùng sán lợn gây nguy hiểm nhất khi tấn công vào não và tim, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và có thể để lại các biến chứng.

Một số trường hợp ấu trùng sán ký sinh trong mắt có thể gây tăng nhãn áp, giảm thị lực hoặc mù. Cũng có trường hợp tử vong do bị ấu trùng tấn công vào hệ thần kinh trung ương, nhưng hiếm gặp.

Các xét nghiệm chẩn đoán bệnh sán dây lợn, khi nào cần xét nghiệm?

4.1. Các xét nghiệm chẩn đoán bệnh sán dây lợn:

• Phát hiện sán trưởng thành:

  • Sử dụng kỹ thuật ELISA để phát hiện kháng nguyên trong phân.
  • Quan sát các đốt sán đi theo phân hoặc tự nhiên ở hậu môn.

• Phát hiện bệnh ấu trùng sán lợn:

  • Sinh thiết các nang sán dưới da để tìm ấu trùng sán dây lợn.
  • Sử dụng máy chụp cắt lớp vi tính (CT Scanner) để tìm các hình ảnh đặc hiệu của ấu trùng sán.
  • Sử dụng xét nghiệm huyết thanh (ELISA) để phát hiện kháng thể và kháng nguyên ấu trùng sán dây lợn trong huyết thanh bệnh nhân.

4.2. Khi nào cần xét nghiệm bệnh sán dây lợn?

Những người có các triệu chứng sau đây nên đến cơ sở y tế để xét nghiệm chẩn đoán bệnh sán dây lợn:

• Cảm thấy khó chịu, bứt rứt do đốt sán tự rụng, thải ra qua hậu môn hoặc theo phân khi đi vệ sinh. Đốt sán có màu trắng ngà giống như xơ mít. Có những rối loạn tiêu hóa nhẹ, đau bụng kéo dài…
• Xuất hiện các cục nổi sần, nổi cục trên da, xuất hiện cục tại hốc mắt, mi mắt, trong kết mạc, thủy tinh thể. Các cục này có kích thước bằng hạt gạo, hạt đỗ, di động, không ngứa, không đau.
• Có dấu hiệu nghi ngờ ấu trùng sán lợn gây ra trên não như co giật, động kinh, rối loạn trí nhớ hoặc đau đầu dữ dội.

Cách điều trị và phòng bệnh bệnh sán lợn

4.1. Điều trị bệnh sán lợn:

• Về nguyên tắc điều trị, bệnh nhân cần được chẩn đoán sớm và điều trị ngay khi phát hiện có đốt sán thải ra để tránh bị ấu trùng sán lợn. Việc điều trị bệnh ấu trùng sán lợn phải được thực hiện ở cơ sở y tế với trang bị phương tiện cấp cứu và được theo dõi.

Bệnh sán dây lợn có thể được điều trị hoàn toàn bằng các thuốc Praziquantel và Albendazole theo chỉ định của bác sĩ.

• Bệnh nhân mắc sán trưởng thành:
  Dùng Praziquantel 10-15 mg/kg cân nặng (duy nhất một liều).

• Bệnh nhân mắc ấu trùng sán lợn:

  • Dùng Albendazole: 15 mg/1 kg cân nặng x 30 ngày/1 đợt, dùng từ 2 đến 3 đợt, mỗi đợt cách nhau 20 ngày.
  • Dùng Praziquantel: 30 mg/kg cân nặng x 15 ngày/1 đợt, dùng từ 2 đến 3 đợt, mỗi đợt cách nhau 10-20 ngày.

4.2. Phòng bệnh sán lợn:

Do tập quán và thói quen ăn uống của người dân chưa đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, bệnh về sán lợn vẫn chiếm tỷ lệ cao ở Việt Nam. Để phòng ngừa bệnh sán lợn, việc giáo dục và truyền thông rất quan trọng.

Thông thường, trứng và ấu trùng sán lợn sẽ chết khi thức ăn được nấu ở nhiệt độ trên 75°C trong vòng 5 phút hoặc đun sôi 100°C trong 2 phút.

Để phòng bệnh sán lợn và các bệnh sán khác, người dân cần tuân thủ các biện pháp sau:

• Ưu tiên ăn thức ăn được nấu chín, không ăn thịt lợn sống như tiết canh. Cần tránh ăn rau sống không đảm bảo vệ sinh để đề phòng bị nhiễm ấu trùng sán lợn.
• Quản lý chất thải từ phân tươi, đặc biệt ở những vùng có người mắc sán dây lợn trưởng thành trong ruột. Sử dụng hố xí hợp vệ sinh và điều trị cho những người mắc sán dây lợn để tránh lây lan ra cộng đồng.
• Chú trọng vệ sinh trong các lò mổ lợn và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
• Cần giáo dục tăng cường kiến thức về an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng.

Để biết thêm thông tin về bệnh sán dây lợn và các vấn đề liên quan đến sức khỏe, hãy truy cập hefc.edu.vn.

Edited by: HEFC