Bệnh Tâm Thần Phân Liệt là một bệnh tâm thần nghiêm trọng với nhiều triệu chứng lâm sàng. Triệu chứng phổ biến nhất của bệnh là hoang tưởng và ảo giác, ảnh hưởng đến hành vi của người bệnh. Bệnh thường bắt đầu ở tuổi 25 và kéo dài suốt đời, tác động đến mọi tầng lớp xã hội. Người bệnh trở nên gánh nặng cho gia đình và xã hội.
Nguyên nhân của Bệnh Tâm Thần Phân Liệt
Yếu tố di truyền
Chưa rõ nguyên nhân bệnh tâm thần phân liệt nằm ở đâu. Tuy nhiên, các nghiên cứu đồng ý rằng bệnh tâm thần phân liệt không do một gen gây ra, mà do tổ hợp của nhiều gen.
Các gen này nằm trên các vị trí khác nhau trên các nhiễm sắc thể. Các nhiễm sắc thể chứa gen gây bệnh là số 6, 8, 10, 13 và 22.
Yếu tố dopamin
Các rối loạn trong di truyền gen liên quan đến hoạt động quá mức của hệ thống dopamin được cho là nguyên nhân của bệnh tâm thần phân liệt. Hai bằng chứng sau đây là căn cứ cho giả thuyết này:
– Các loại thuốc chống tâm thần ức chế các thụ cảm thể dopamin trong não, có tác dụng điều trị bệnh tâm thần phân liệt.
– Các loại thuốc làm tăng hoạt tính của dopamin như amphetamin, cocain gây ra các triệu chứng tương tự như tâm thần phân liệt.
Triệu chứng của Bệnh Tâm Thần Phân Liệt
Triệu chứng tích cực
Triệu chứng tích cực bao gồm các biến đổi quá mức trong quá trình tư duy (hoang tưởng), tri giác (ảo giác), ngôn ngữ và thông báo (rối loạn ngôn ngữ) và kiểm soát hành vi (hành vi căng thẳng và không kiểm soát).
Triệu chứng tích cực này có thể được chia thành hai mức độ khác nhau: mức độ loạn thần bao gồm hoang tưởng và ảo giác, mức độ rối loạn bao gồm rối loạn ngôn ngữ và hành vi.
- Hoang tưởng
Hoang tưởng là triệu chứng căn bản của bệnh tâm thần phân liệt. Hoang tưởng có những đặc điểm sau: sai lầm; kiên cố trong suy nghĩ của người bệnh; ảnh hưởng đến hành vi của người bệnh; không phải là niềm tin tôn giáo phổ biến; người bệnh không thể nhìn nhận ý nghĩ của mình là sai.
Có một số ý nghĩ có thể coi là hoang tưởng trong một nền văn hóa (ví dụ: phù thủy và bùa phép), trong khi nền văn hóa khác không coi chúng là điều bất thường.
Hoang tưởng có thể có nhiều nội dung khác nhau, nhưng hoang tưởng về bị hại, hoang tưởng liên hệ, hoang tưởng bị kiểm soát, hoang tưởng tự cao hoặc hoang tưởng kỳ quái là những trường hợp phổ biến nhất trong tâm thần phân liệt.
- Ảo giác
Ảo giác là tri giác không có đối tượng. Ảo giác có thể xảy ra ở bất kỳ giác quan nào (ví dụ: ảo thị, ảo thính, ảo vị), nhưng ảo thính là loại phổ biến nhất và đặc trưng hơn cho bệnh tâm thần phân liệt.
Ảo thính xảy ra ở khoảng 60-70% số bệnh nhân tâm thần phân liệt. Người bệnh nghe những âm thanh không có thật, nhưng cho rằng chúng là thật. Ảo thính có thể được chia thành ảo thính thật và ảo thính giả.
– Ảo thính thật là âm thanh mà người bệnh nghe từ môi trường xung quanh, bên ngoài cơ thể của họ. Âm thanh này nghe rất rõ ràng, người bệnh có thể nhận biết được giọng nam hay giọng nữ, người quen hay người lạ… Ảo thính thật thường xuất hiện ở giai đoạn ban đầu của tâm thần phân liệt. Theo thời gian, ảo thính thật sẽ chuyển thành ảo thính giả.
– Ảo thính giả là âm thanh mơ hồ mà người bệnh nghe trong cơ thể của họ (như trong đầu, cơ thể hoặc tim). Do đó, người bệnh không thể nhận biết ai đang nói, không thể phân biệt giọng nam hay giọng nữ, người quen hay người lạ… Đôi khi, ảo thính giả có thể được cảm nhận như ý nghĩ của chính người bệnh, nhưng vẫn có âm thanh.
Triệu chứng tiêu cực
Triệu chứng tiêu cực của tâm thần phân liệt thể hiện sự suy giảm, mất mát các hoạt động tâm thần sẵn có. Ở giai đoạn đầu, triệu chứng này rất khó nhận biết và kín đáo. Sau một vài năm mắc bệnh, các triệu chứng này trở nên rõ ràng hơn và ở giai đoạn mãn tính, người bệnh chỉ có triệu chứng tiêu cực.
Có 3 triệu chứng tiêu cực chính trong tâm thần phân liệt, bao gồm mất cảm xúc, ngôn ngữ nghèo nàn và mất ý chí.
Tái phát của Bệnh Tâm Thần Phân Liệt
Nếu không được điều trị củng cố, 60-70% số bệnh nhân sẽ tái phát sau một năm, và gần 90% bệnh nhân sẽ tái phát sau hai năm. Tỷ lệ tái phát ở bệnh nhân tâm thần phân liệt đang được điều trị ổn định bằng thuốc sau một năm là dưới 20%, sau hai năm là dưới 30%.
Tâm thần phân liệt là một bệnh mãn tính, trừ khi có những trường hợp khỏi hoàn toàn sau nhiều năm điều trị, bệnh thường kéo dài suốt đời. Sau mỗi đợt điều trị, bệnh thường ổn định, nhưng người bệnh khó trở về trạng thái bình thường hoàn toàn như trước khi mắc bệnh.
Bệnh tâm thần phân liệt thường tái phát. Nếu không được điều trị củng cố, tỷ lệ tái phát của bệnh tâm thần phân liệt là 10% số bệnh nhân mỗi tháng. Sau một năm ngừng thuốc, hầu hết các bệnh nhân đều tái phát bệnh.
Sự tái phát của tâm thần phân liệt phụ thuộc vào các yếu tố sau: bản chất và tiến triển của bệnh; điều trị không đủ củng cố hoặc quá ngắn; tình trạng stress tâm lý nghiêm trọng; lạm dụng rượu và ma túy; bệnh cơ thể kết hợp.
Điều trị của Bệnh Tâm Thần Phân Liệt
Nguyên tắc điều trị
Triệu chứng loạn thần của người bệnh sẽ được giảm dần và cải thiện trong quá trình điều trị. Bác sĩ chuyên khoa sẽ
kê đơn thuốc chống loạn thần và các liệu pháp chuyên biệt dựa trên các nguyên tắc sau:
- Điều trị củng cố để ngăn tái phát.
- Phục hồi chức năng.
Đối với mặt tâm lý/tâm thần, người bệnh cần chấp nhận điều trị bằng thuốc suốt đời. Tuy nhiên, người bệnh sẽ kiểm soát được hầu hết các triệu chứng của bệnh tâm thần phân liệt nếu được điều trị kịp thời.
Thuốc an thần truyền thống
Thuốc an thần truyền thống như haloperidol, levomepromazin (tisercin) có tác dụng chống loạn thần và gây ra các tác dụng phụ.
Thuốc an thần truyền thống có hiệu quả trong việc giảm các triệu chứng tích cực như hoang tưởng và ảo giác. Tuy nhiên, chúng ít có tác dụng đối với các triệu chứng tiêu cực như mất cảm xúc, mất ý chí và ngôn ngữ nghèo nàn. Do đó, không nên sử dụng thuốc an thần truyền thống cho những trường hợp mãn tính.
Thuốc an thần mới
Thuốc an thần mới như olanzapin (biệt dược zyprexa, zypnex, ozip, olan, oleanz rapitab, fonzepin…), risperidol (respidon, sizodon) được gọi là thuốc an thần không biệt định. Chúng có các đặc điểm sau: chống loạn thần mạnh; không gây tác dụng phụ ở liều điều trị.
Thuốc an thần mới mang lại kết quả tốt cho cả triệu chứng tích cực và tiêu cực, kể cả trong những trường hợp kháng thuốc an thần truyền thống. Do đó, thuốc này phù hợp cho cả tâm thần phân liệt cấp tính và mãn tính.
Thời gian điều trị củng cố
Nếu không được điều trị củng cố, 60-70% số bệnh nhân sẽ tái phát sau một năm, và gần 90% bệnh nhân sẽ tái phát sau hai năm.
Tỷ lệ tái phát ở bệnh nhân tâm thần phân liệt được điều trị củng cố bằng thuốc ổn định sau một năm là dưới 20%, sau hai năm là dưới 30%. Điều này chứng tỏ thuốc an thần có hiệu quả cao trong việc ngăn tái phát. Tốt nhất là người bệnh nên sử dụng thuốc an thần dạng uống.
Điều trị củng cố phải đáp ứng ba yêu cầu sau:
- – Hiệu quả (ngăn không tái phát).
- – Đơn giản (người bệnh dễ thực hiện), thường chỉ dùng một lần mỗi ngày (buổi tối).
- – Phải hợp lý về giá (người bệnh cần sử dụng thuốc lâu dài).
Liều thuốc trong điều trị củng cố cần là 1/2-2/3 liều tấn công. Với nhiều loại thuốc an thần mới, liều tấn công chính là liều củng cố.
Cần tránh hai xu hướng:
- – Sử dụng kết hợp nhiều loại thuốc an thần và sử dụng liều quá cao.
- – Sử dụng thuốc an thần với liều quá thấp (vì lo ngại về độc tính và tác dụng phụ).
Thời gian điều trị củng cố: Người bệnh bắt đầu điều trị cần ít nhất 5 năm. Nếu người bệnh đã từng tái phát ít nhất một lần, cần điều trị củng cố suốt đời.
Liệu pháp tâm lý
Sử dụng phiên chất liệu pháp tâm lý cá nhân và phiên chất liệu pháp tâm lý nhóm đã chứng minh hiệu quả trong việc điều chỉnh hành vi của người bệnh, thích nghi với căng thẳng tâm lý trong môi trường sống. Cần lưu ý rằng liệu pháp tâm lý không thể thay thế thuốc an thần, nhưng làm cho người bệnh phục hồi tốt hơn.
Công việc là yếu tố quan trọng không chỉ giúp người bệnh phục hồi chức năng mà còn giúp ngăn ngừa tái phát. Người bệnh nên có công việc phù hợp (ít căng thẳng, đơn giản là tốt nhất), qua đó có thu nhập để đảm bảo cuộc sống. Nhờ đó, họ sẽ có tình yêu đời và cảm thấy đóng góp cho xã hội, điều này sẽ thúc đẩy quá trình điều trị.
Bệnh Tâm Thần Phân Liệt là một bệnh tâm thần cần được điều trị kịp thời. Nếu bạn phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào của bệnh, hãy nhập viện để điều trị và không làm ảnh hưởng đến người thân xung quanh.
Để nhận tư vấn về tâm thần phân liệt, vui lòng liên hệ:
KHOA TÂM LÝ VÀ SỨC KHỎE TÂM THẦN – BỆNH VIỆN HỒNG NGỌC
– Địa chỉ: Số 8 Châu Văn Liêm, Nam Từ Liêm, Hà Nội
55 Yên Ninh, Ba Đình, Hà Nội
– Hotline: 0947 616 006
**Lưu ý: Những thông tin cung cấp trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Không tự ý mua thuốc để điều trị. Để biết chính xác tình trạng bệnh lý, hãy tới các bệnh viện để được bác sĩ thăm khám trực tiếp và tư vấn phác đồ điều trị hợp lý.
Theo dõi fanpage của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc để biết thêm thông tin bổ ích khác.
Được chỉnh sửa bởi: HEFC
