Vào mỗi dịp đầu xuân, mọi người đều háo hức và trông chờ các lễ hội diễn ra hàng năm ở nhiều nơi. Và một trong những lễ hội truyền thống nổi tiếng nhất chắc chắn là Hội Lim Bắc Ninh. Hội Lim là lễ hội của những làng cổ nằm quanh núi Lim và hai bờ sông Tiêu Tương, là lễ hội quan trọng nhất của vùng đất Kinh Bắc, thể hiện một cách sâu sắc văn hóa nghệ thuật và tín ngưỡng tâm linh của người dân.
Nguồn gốc của Hội Lim
Lịch sử của Hội Lim được truyền miệng kể lại với nhiều phiên bản khác nhau. Một quan niệm cho rằng Hội Lim có nguồn gốc từ hội chùa, hội hát, liên quan đến tiếng hát của chàng Trương Chi mà dấu xưa để lại là hình vết dòng sông Tiêu Tương ở các làng trong vùng Lim. Giả thuyết này dựa trên truyền thuyết về Trương Chi – Mỵ Nương.
Hội Lim đã tồn tại rất lâu đời và phát triển thành lễ hội hàng tổng. Trong tổng Nội Duệ, các làng bao gồm Đình Cả, Lộ Bao, Nội Duệ Khánh, Nội Duệ Nam, Lũng Giang, Xuân Ổ và chùa Tiên Du (sau này là Duệ Đông), tổ chức nhiều nghi lễ rước, tế lễ và các hoạt động nghệ thuật dân gian đa dạng như hát trống quân, hát chèo, ca trù, hát tuồng và hát quan họ. Quận công Đỗ Nguyên Thụy, người ở thôn Đình Cả, Nội Duệ, xứ Kinh Bắc đã đóng góp nhiều ruộng vườn và tiền bạc để trùng tu đình chùa, mở rộng hội hè, bảo tồn nền văn hóa truyền thống. Ông đã quy định lễ nhập tịch cầu phúc vào dịp tháng Giêng hàng năm, theo truyền thống “xuân thu nhị kỳ”. Do đó, quận công Đỗ Nguyên Thụy đã phát triển lễ hội đình tế thành lễ hội hàng tổng Nội Duệ vào mùa thu, tháng Tám và đầu tiên tiến hành những nghi thức của lễ hội vào mùa xuân, tháng Giêng.
40 năm sau đó, vào nửa sau thế kỷ XVIII, tướng công Nguyễn Đình Diễn, người làng Đình Cả, tiếp tục phát triển và đổi mới Hội Lim. Ông đã tài trợ đất và tiền bạc cho tổ hợp lễ hội để diễn ra từ mùa xuân tháng Giêng thay vì mùa thu tháng Tám. Ông cũng sở hữu nửa quả núi Hồng Vân (gọi là núi Lim) để xây dựng lăng mộ cho mình trên đỉnh núi.
Hội Lim đã được duy trì suốt thế kỷ XIX và nửa đầu thế kỷ XX. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và chống Mỹ cứu nước, Hội Lim không được tổ chức trong nhiều thập kỷ cho đến khi được đổi mới. Hiện nay, lễ hội diễn ra vào ngày 13 tháng Giêng âm lịch hàng năm.
Với diện tích và quy mô mở rộng, Hội Lim là một lễ hội lớn và được tổ chức công phu, hoành tráng.
Hội Lim Bắc Ninh thờ ai?
Không gian lễ hội tập trung ở đồi Lim, có chùa Lim – nơi thờ ông Hiếu Trung Hầu, người sáng lập tục hát Quan họ và diễn ra tại ba địa phương chính là xã Nội Duệ, xã Liên Bão và thị trấn Lim. Hội Lim thường kéo dài trong khoảng ba ngày (từ ngày 12 đến 14 tháng Giêng âm lịch hàng năm), trong đó ngày 13 là ngày chính hội với nhiều hoạt động tập trung. Vì vậy, du khách thường chọn ngày 13 để trải nghiệm Hội Lim khi đi du lịch Bắc Ninh.
Hội Lim bắt đầu bằng lễ rước. Đoàn rước gồm những người dân mặc trang phục lễ phục thời xưa với màu sắc rực rỡ. Trong ngày lễ chính (ngày 13 tháng Giêng) với các nghi thức rước, tế lễ các thành hoàng các làng, các danh thần liệt nữ của quê hương tại đền Cổ Lũng, lăng Hồng Vân, lăng quận công Đỗ Nguyên Thụy, dâng hương cúng Phật và cúng bà mụ Ả tại chùa Hồng Ân. Bên cạnh các nghi thức, hội còn có nhiều trò chơi dân gian như đấu võ, đấu vật, đấu cờ, đu tiên, thi dệt cửi, nấu cơm… và đặc biệt là phần hát hội.
Truyền thống xa xưa để lại một phong tục đặc biệt mà chỉ Bắc Ninh mới có, đó là các hoạt động văn hóa hát dân ca Quan họ – loại hình dân ca đã trở thành tài sản văn hóa chung của dân tộc. Hát dân ca Quan họ diễn ra từ ngày 12 tháng Giêng tại Lim (sân chùa Hồng Ân và các trại Quan họ), cũng như các chùa đình khắp nơi. Hội hát Quan họ Bắc Ninh có thể diễn ra ở bất kỳ địa điểm nào: trong nhà, trên sân đình, trước cửa chùa hoặc trên thuyền thúng giữa ao, hồ – dấu tích xưa của dòng sông Tiêu Tương đã từng vọng lên tiếng hát Trương Chi làm say đắm nàng Mỵ Nương xinh đẹp. Chỉ cần có những người anh chị thích hợp.
Người đàn ông thắt khăn, người phụ nữ mặc áo mớ ba mớ bẩy, nón thúng quai thao gặp nhau thân mật, nồng ấm, tinh tế và lịch sự theo phong cách của người hát Quan họ. Hát Quan họ kết hợp mượt mà, mê hoặc một cách duyên dáng giữa thơ ca và nhạc điệu để bày tỏ tình yêu trong sáng, lòng thành cho đối tác, lòng trung thành ngóng chờ tình yêu đôi lứa. Nếu bạn có cơ hội được thưởng thức các bài hát Quan họ do những nghệ nhân địa phương hát, chắc chắn đó sẽ là một trải nghiệm khó quên.
Dùng than, dùng quạt nước, tiễn đưa trà.
Trà này ngon lắm, bạn ơi,
Đợi bạn uống một chén, xin hãy đồng lòng.
Và khi đã phải về, cuộc chia tay thật khó lòng, vì lời ca luôn giữ chân khách:
Bạn ơi, đừng về đi…
Hội Lim là một lễ hội truyền thống mà những người yêu thích du lịch hẳn sẽ thích, cũng như những người yêu văn hóa dân tộc. Các trang phục như áo mớ, nón tầm, quai thao, dải yếm lụa sồi, ô lục soạn, khăn đóng, áo cặp hoa gấm… mang trong mình sức sống mùa xuân và tạo vẻ đẹp riêng. Cách mà người dân tổ chức Hội Lim cũng đặc biệt, mỗi biểu tượng và cử chỉ mang trong mình vẻ đẹp lạ thường của người Kinh Bắc. Vì vậy, không ngẫu nhiên mà Quan họ đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa truyền thống của Việt Nam.
Một số hình ảnh các cô gái trong trang phục của nữ ca sĩ Quan họ tại Hội Lim 2017:
Có thể bạn quan tâm:
Bài viết được chỉnh sửa bởi HEFC. Xem thông tin chi tiết tại hefc.edu.vn.
