Nguồn gốc của vua
Thông tin về nguồn gốc của vua Lý Công Uẩn vẫn còn nhiều điều đang được bàn luận. Mẹ của vua là bà Phạm Thị, người thôn Dương Lôi (trước đây là Diên Uẩn, Cổ Pháp), xã Tân Hồng, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Sự thiêng liêng của vùng đất này đã được chỉ ra rõ qua “Lý gia linh thạch”, một tảng đá thiêng nằm ở chùa Tiêu.
Chùa Gia Châu và cội nguồn vương triều Lý
May mắn thay, ở thôn Dương Lôi (Đình Sấm) có các di tích liên quan đến triều đại Lý vô cùng đặc biệt và rõ ràng. Tại Dương Lôi, có chùa Gia Châu, hay còn gọi là Minh Châu, đã từng được gọi là Cha Lư Tự khi triều đại Lý thành lập. Chùa này vừa là nơi thờ Phật, vừa là nơi thờ bà Phạm Thị Dương Lôi. Ngoài ra, còn có Cầu Đường, một nơi linh thiêng, nằm trong ảnh Đường, với các dấu vết về việc sinh nở như bàn đẻ, chậu tắm, liềm cắt rốn…
Chi tiết hiếm hoi ghi trong sách “Thiên Nam ngữ lục”
Một chi tiết hiếm hoi được ghi lại trong sách “Thiên Nam ngữ lục” là việc sư trụ trì của chùa Ứng Đại, hay còn gọi là Thiên Tâm, tức Lục Tổ – chùa Tiêu, là Vạn Hạnh, biết bà Phạm Thị có mang. Ông đã “đuổi bà” ra khỏi chùa vì lo sợ tiếng đồn tin, và bà lang thang đi khắp nơi cho đến khi đến chùa Gia Châu thì sinh ra vua.
Tìm về Dương Lôi
Với những thông tin trên, chúng ta có đủ lý do để tìm về Dương Lôi…
Hoạt động sau sinh của bà Phạm Thị
Vào mùa xuân năm 974, bà Phạm Thị sống ẩn dật trong ngôi lều nhỏ, một quán bán nước của mẹ và con bà từng sở hữu. Quán này cách chùa Gia Châu khoảng 80m về phía Bắc. Hằng ngày, có số lượng bạn bè, người thân và họ hàng ghé qua vùng đất này làm việc nông nghiệp, họ thường đến để động viên, thăm hỏi, an ủi và giúp đỡ bà. Bà đã trải qua nhiều khó khăn, nhưng luôn biết rất rõ về những nơi mà bà có thể đi và trở về, nơi mà bà gọi là quê hương yêu dấu của mình. Sau những thăng trầm trong cuộc sống, đêm ngày 12 tháng 2 năm Giáp Tuất, bà Phạm Thị qua đời tại ngôi quán nhỏ. Vào đêm đó, thời tiết rất xấu, mưa to, gió lớn, sấm chớp vang lên. Nhưng cậu bé vừa mới chào đời, Lý Công Uẩn, trông rất là khỏe mạnh, khuôn mặt to, tai lớn, hai chân dài hơn đầu gối, bàn chân mang mệnh đế vương. Sách “Thiên Nam ngữ lục” đã ghi lại việc sinh nở như sau:
“Qua đường chẳng kẻ đến chùa
Thấy có ba bà đem thuốc dưỡng nuôi
Nàng mừng uống đã một thôi
Sinh ra được một con trai lạ thường”
(Nhà xuất bản Hà Nội 1960, trang 46 – 47)
“Ba bà” ở đây chính là những người bạn bè, người thân và họ hàng đến để động viên và giúp đỡ bà Phạm Thị trong quá trình sinh nở. Tình cảm này vẫn được duy trì đến ngày nay. Khi có phụ nữ ở thôn Dương Lôi mang bầu, những người hàng xóm thường đến thăm hỏi và đưa quà, có thể là thuốc quý, trứng gà, chuối, đường. Gia đình của phụ nữ sẽ nấu nhiều món ăn như bánh đúc và xôi chè để chiêu đãi khách, và chỉ sau đó, mọi người mới cảm thấy vui vẻ và hạnh phúc.
Tiếp tục câu chuyện trên quê hương Dương Lôi
Thú vị hơn nữa là dòng họ Phạm ở Dương Lôi vẫn giữ nghề thuốc gia truyền từ hàng nghìn năm trước đến nay. Vì vậy, khi sách “Thiên Nam ngữ lục” ghi “Thấy có ba bà mang thuốc dưỡng nuôi”, chúng ta có thể đưa ra kết luận rằng điều này càng được chứng minh.
Quán nước và sự thành lập ngôi nhà của vua Lý Công Uẩn
Chính ngôi quán nước kia đã được dân làng Diên Uẩn xây dựng thành một ngôi nhà 3 gian sau này, nơi để thờ cúng, và nó được gọi là Cầu Đường – Ảnh Đường, một nơi linh thiêng, nơi mà rồng nở.
Cuộc sống của bà Phạm Thị sau khi sinh con
Sau khi sinh con, bà Phạm Thị đã phải trải qua những lời lẽ khó nghe, những nghi thức tôn giáo và những phong tục nghiêm ngặt tồn tại từ hàng ngàn năm. Bà phải trải qua nhiều đau khổ và khó khăn, nhưng nhờ lòng nhân hậu và lòng bao dung của người dân làng Diên Uẩn, bà đã vượt qua khó khăn. Những người dân này luôn sẵn lòng giúp đỡ và che chở bà qua những khó khăn. Người phụ nữ đáng yêu này đã kiên nhẫn nuôi con một cách khôn ngoan cho đến khi con trai lên 3 tuổi.
Quyết định của bà Phạm Thị và Lý Công Uẩn
Vào ngày mùng 7 tháng giêng năm 977 (theo lịch âm), bà quyết định đưa con đến chùa Cổ Pháp để nương thân. Đây là một ngôi chùa cổ nằm ở thôn Đại Đình, cách Diên Uẩn khoảng 1km. Sư trụ trì của chùa này là Lý Khánh Văn, đã rất hân hoan đón nhận và cho đứa trẻ trở thành con nuôi của mình. Ông đã đặt tên con là Lý Công Uẩn (có thể đây là một kế hoạch đã được sắp đặt từ trước).
Vẻ đẹp của tuổi thơ tại quê hương Dương Lôi
Tại quê hương Dương Lôi và Đại Đình yêu thương, Lý Công Uẩn đã có những ngày thơ ấu đẹp đẽ, tràn đầy tình yêu thương của làng xóm và họ hàng, dù cuộc sống khó khăn và nghèo khổ. Nhưng tình yêu thương dành cho ông luôn đầy đủ, và ông đã phát triển tốt cả về nhân cách và tài năng. Tinh thần làng xóm và lòng hiếu thảo của người dân đã tạo nên nhân cách tài giỏi của ông, người sau này trở thành sáng lập vương triều Lý.
Học vấn của Lý Công Uẩn
Khi Lý Công Uẩn lên 7 tuổi, ông được gửi lên chùa Tiêu để học hành. Lý (Nguyễn) Vạn Hạnh, trụ trì tăng Viện, đã đào tạo ông về phật pháp và triết học Nho, và ông đã từng làm công việc kinh doanh và học tập tại chùa Tiêu. Ông là một người thầy rất nghiêm khắc và yêu thương, mang đầy tâm huyết và kiến thức của mình để dạy dỗ ông Lý Công Uẩn.
Điểm đặc biệt của nhân cách Lý Công Uẩn
Dưới sự hướng dẫn của Lý Vạn Hạnh, quyền cao tăng và nhà triết học, Lý Công Uẩn đã phát triển nhân cách với tình cảm và tinh thần của người dân quê, hòa trộn trong ông kiến thức uyên bác của Phật giáo và tinh thần sâu sắc của đạo Nho, với sự thông minh và dũng cảm của một vị vua.
Chuyện về việc lên ngôi của Lý Công Uẩn
Vào khoảng năm 1002, khi Lý Công Uẩn đã 28 tuổi, cây gạo ở làng Diên Uẩn bị sét đánh gãy cành. Có truyền thống rằng bài sấm được viết trên cây gạo phía đông có sự tham gia của Thiền sư Vạn Hạnh. Ông biết rằng khi ông 28 tuổi, ông đã trưởng thành và đã trở thành một tướng quân trong triều đình Hoa Lư, và ông đã có sự uy tín với các quan thần. Nhưng “Dân vi bản”, những người dân ở Diên Uẩn và Dương Lôi, là những người luôn biết “mọi việc” trước … Đó chính là nguyên nhân. Việc gia đình Lý lên làm vua thay cho nhà Lê là do ý trời đã định.
Lịch sử lên ngôi của Lý Công Uẩn
Vào mùa đông năm 1009, vị vua Lê Long Đĩnh đã qua đời một cách tàn ác, và người dân đã tỏ ra oán giận. Ít ngày sau, các quan văn võ triều đình Hoa Lư đã bàn bạc trong hai ngày và quyết định đưa Lý Công Uẩn lên ngôi vua. Ngày đó là ngày mùng 2 tháng 1 năm Kỷ Dậu (tức là ngày 21/11/1009). Sách Đại Việt sử ký toàn thư đã ghi lại:
“Đó là một ông vua ứng mệnh trời, thuận lòng người và nhân thời mở vận”
