Người đa Nhân Cách Là Gì

Khi nghe nói về rối loạn đa nhân cách, nhiều người sẽ tỏ ra lạc quan, không biết đây là một căn bệnh tâm thần phức tạp như thế nào. Thông qua bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về rối loạn đa nhân cách, dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân và cách chẩn đoán bệnh. Hãy theo dõi nhé!

Rối loạn đa nhân cách là gì?

Rối loạn đa nhân cách, hay còn gọi là Dissociative Identity Disorder (DID), là một căn bệnh tâm thần phức tạp. Trong cơ thể của người bị DID, sẽ có nhiều nhân cách khác nhau, chi phối và kiểm soát hành vi vào một thời điểm bất kỳ. Những nhân cách này có thể quên mình là ai, thay đổi từ cảm xúc một cách bất ngờ, chẳng hạn từ cười đến khóc hay từ giận dữ thành vui vẻ. Rối loạn đa nhân cách có thể gây những khoảng trống trong trí nhớ và gây ảo giác. Bệnh thường phát hiện rõ ràng ở tuổi vị thành niên hoặc giai đoạn đầu của tuổi trưởng thành.

12 dấu hiệu và biểu hiện đặc trưng

Rối loạn đa nhân cách có những dấu hiệu đa nhân cách và biểu hiện đặc trưng sau đây:

Cảm giác tách rời khỏi cơ thể và cảm xúc: Đây là dấu hiệu đầu tiên của chứng đa nhân cách.
Nhận thức mọi thứ xung quanh không thực tế: Người mắc chứng đa nhân cách có nhận thức không thực tế về mọi thứ xung quanh mình. Họ luôn có cảm giác thế giới này không thật.
Cảm thấy bản thân đang làm những việc mà bình thường không làm: Người mắc chứng rối loạn đa nhân cách có thể thấy bản thân đang làm những việc mà bình thường không làm, chẳng hạn như lái xe quá tốc độ, ăn cắp tiền từ người khác… Người bệnh có cảm giác như mình bị ép buộc làm những điều đó.
Nhầm lẫn danh tính hoặc thay đổi danh tính: Quên mất tên tuổi, địa chỉ, công việc chính là một trong những biểu hiện đa nhân cách thường thấy. Khi gặp tình trạng này, người bệnh thường gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống.
Mất trí nhớ: Người bệnh quên thông tin cá nhân, ký ức đau thương trong quá khứ hoặc những sự kiện xảy ra hàng ngày.
Biểu hiện ở tư thế, cử chỉ, cách nói chuyện: Sự thay đổi danh tính của người đa nhân cách thường đi kèm với những thay đổi trong hành vi, trí nhớ và suy nghĩ. Những dấu hiệu và triệu chứng có thể nhận thấy bởi người khác hoặc từ chính bản thân người bệnh.
Ý nghĩ tự tử hoặc tự làm hại bản thân: Một số trường hợp mắc rối loạn đa nhân cách có xu hướng tự ngược đãi bản thân. Có ý định tự tử là tình trạng phổ biến ở người rối loạn đa nhân cách.

Ngoài ra, còn có một số biểu hiện khác như ảo giác, trầm cảm, lo âu, lạm dụng chất kích thích, các cơn co giật không phải do động kinh và rối loạn chức năng tình dục.

Nguyên nhân gây rối loạn đa nhân cách

Nguyên nhân chính gây rối loạn đa nhân cách là do trẻ bị lạm dụng thể chất, tình dục trong thời thơ ấu hoặc bị lạm dụng tình cảm cực đoan. Trong số những người mắc chứng rối loạn đa nhân cách, có khoảng 90% trường hợp từng là nạn nhân của lạm dụng và bị bỏ rơi thời thơ ấu.

Ngoài ra, trẻ em và người lớn trải qua các sự kiện đau thương như chiến tranh, thiên tai, bắt cóc, tra tấn hoặc điều trị bệnh kéo dài ở giai đoạn đầu đời, cũng có thể mắc phải tình trạng tâm lý này.

Các loại rối loạn đa nhân cách

Rối loạn đa nhân cách có hai loại chính là chiếm hữu và không chiếm hữu. Hai loại rối loạn này có thể nhận diện thông qua những đặc điểm sau:

1. Chiếm hữu

Trong hình thức chiếm hữu, các nhân dạng thường biểu hiện như thể họ là một tác nhân bên ngoài, thường là một người hay linh hồn siêu nhiên (nhưng đôi khi là một người khác). Các nhân dạng này chi phối, kiểm soát cơ thể người bệnh, khiến họ phải nói và hành động theo những cách rất khác. Các nhân dạng khác nhau sẽ biểu hiện những hành động, cử chỉ, tính cách khác nhau.

2. Không chiếm hữu

Hình thức không chiếm hữu có xu hướng ít biểu hiện rõ hơn. Người bệnh có thể cảm nhận sự thay đổi đột ngột về bản thân, cảm giác như thể họ là người quan sát từng lời nói, cảm xúc và hành động của chính mình.

Nguy cơ mắc rối loạn đa nhân cách và đối tượng rủi ro

1. Trẻ em bị lạm dụng

Rối loạn đa nhân cách thường xảy ra ở người bị căng thẳng hoặc trải qua sốc tâm lý quá mức trong thời thơ ấu. Nạn nhân từng bị lạm dụng nặng nề về thể chất, tình dục, cảm xúc trong một thời gian dài hoặc bị bỏ rơi trong suốt thời thơ ấu.

Đứa trẻ bị lạm dụng có thể trải qua các giai đoạn mà ở đó tri giác, ký ức và cảm xúc về những trải nghiệm của chúng tách biệt. Điều này càng tăng cao khi cha mẹ hoặc người chăm sóc khác có hành vi âu yếm xen kẽ ngược đãi. Theo thời gian, những đứa trẻ có thể thoát khỏi sự ngược đãi bằng cách “bỏ đi” – nghĩa là tách khỏi môi trường khắc nghiệt. Ngoài ra, chúng có thể thoát khỏi bằng cách rút lui vào tâm trí của mình. Mỗi giai đoạn phát triển hoặc trải qua những sốc có thể tạo ra một nhân cách khác nhau.

2. Người trải qua sự kiện đau thương

Người bệnh không bị lạm dụng nhưng trải qua một sự mất mát lớn, chẳng hạn như mất cha mẹ hoặc các sự kiện đau buồn khác.

3. Các thủ thuật y tế kéo dài, gây đau đớn

Người phải điều trị bệnh từ thuở nhỏ đến khi trưởng thành cũng có nguy cơ cao mắc rối loạn đa nhân cách.

Chẩn đoán rối loạn đa nhân cách thế nào?

Chẩn đoán rối loạn đa nhân cách thường được đặt dựa trên các tiêu chí lâm sàng từ Cẩm nang chẩn đoán và thống kê về rối loạn tâm thần, Ấn bản lần thứ 5 (DSM-5) của Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ. Các tiêu chí chẩn đoán bao gồm:

Người bệnh có trên hai trạng thái nhân cách.
Người bệnh có những khoảng trống ký ức về những việc hàng ngày, thông tin cá nhân quan trọng.
Các triệu chứng khiến người bệnh rơi vào trạng thái đau khổ, từ đó ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Quá trình chẩn đoán yêu cầu kiến thức và các câu hỏi cụ thể về hiện tượng phân ly. Theo đó, các cuộc phỏng vấn kết hợp thôi miên hoặc phỏng vấn có thuốc hỗ trợ và bệnh nhân được yêu cầu mang theo một quyển sách giữa các lần thăm khám. Đây nhằm mang đến việc xác định những nhân cách ở người bệnh.

Điều trị rối loạn đa nhân cách

Tùy theo độ tuổi, giới tính và tình trạng bệnh của người bệnh, bác sĩ sẽ tư vấn những phương pháp điều trị phù hợp. Một số phương pháp điều trị phổ biến bao gồm:

1. Tâm lý trị liệu

Tâm lý trị liệu là phương pháp điều trị hiệu quả chứng rối loạn đa nhân cách. Phương pháp này tập trung vào:

Xác định và lên phác đồ điều trị thông qua chấn thương hoặc lạm dụng trong quá khứ.
Quản lý những thay đổi hành vi đột ngột.
Hợp nhất các nhân cách riêng biệt thành một nhân cách duy nhất.

2. Liệu pháp thôi miên

Liệu pháp thôi miên là một loại điều trị tâm thể có nguồn gốc từ phương pháp điều trị tâm lý học phương Tây. Phương pháp này đưa người bệnh vào trạng thái thư giãn sâu và tập trung cao độ nhằm cải thiện các vấn đề về sức khỏe.

Liệu pháp thôi miên được sử dụng trong cải thiện sức khỏe tâm thần thông thường như căng thẳng, lo lắng, hoảng loạn và hội chứng căng thẳng sau sang chấn (PTSD), ám ảnh, vấn đề kiểm soát hành vi như cai thuốc lá, giảm cân và đái dầm.

Việc thôi miên thường được thực hiện qua bốn giai đoạn: cảm ứng, đào sâu, gợi ý và xuất hiện. Phương pháp này thường kết hợp với tâm lý trị liệu nhằm giúp người bệnh tiếp cận với những ký ức bị kìm nén, kiểm soát hành vi chống đối và tích hợp các nhân cách.

3. Điều trị bổ trợ

Hiện chưa có loại thuốc cụ thể nào được chấp thuận để điều trị rối loạn đa nhân cách. Tuy nhiên, một số loại thuốc điều trị tâm thần có thể giảm các triệu chứng rối loạn đa nhân cách, chẳng hạn như trầm cảm hoặc lo lắng.

Phòng ngừa rối loạn đa nhân cách

Trẻ em bị lạm dụng thể chất, tình cảm hoặc tình dục có nguy cơ mắc rối loạn đa nhân cách cao hơn so với trẻ bình thường. Để phòng ngừa bệnh, phụ huynh cần tìm đến bác sĩ tâm thần hoặc chuyên gia tâm lý để có hướng điều trị sớm khi tâm trạng của trẻ căng thẳng hoặc gặp vấn đề khác ảnh hưởng đến cách đối xử.

Đối với trẻ bị lạm dụng hoặc trải qua sự kiện đau thương, nên đưa con đến gặp bác sĩ ngay lập tức nhằm giúp con sớm phục hồi và phát triển bình thường.

Việc tâm sự với một người đáng tin cậy như bạn bè, người thân hoặc bác sĩ cũng là một cách giải tỏa trạng thái căng thẳng và lo lắng.

Sống chung với rối loạn đa nhân cách

Nếu bạn có người thân bị rối loạn đa nhân cách, hãy sống chung một cách thông cảm và hỗ trợ. Dưới đây là một số gợi ý:

Tìm hiểu về rối loạn đa nhân cách và các triệu chứng của bệnh.
Giữ bình tĩnh và hỗ trợ khi người bệnh có những thay đổi hành vi đột ngột.
Giao tiếp cởi mở, yêu thương và đừng ngại giúp đỡ người bệnh.

Nếu người bệnh có những triệu chứng như tự làm hại mình, ý định tự tử hoặc có hành vi bạo lực, hãy đưa ngay người bệnh đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Các câu hỏi liên quan rối loạn đa nhân cách

1. Rối loạn đa nhân cách có di truyền không?

Có! Rối loạn đa nhân cách có tỉ lệ di truyền chiếm khoảng 50%, tương đương hoặc cao hơn so với các rối loạn tâm thần khác.

2. Rối loạn đa nhân cách có nguy hiểm không?

Có! Rối loạn đa nhân cách có thể gây những tổn thất lớn cho sức khỏe người bệnh như lạm dụng chất kích thích, tự hủy hoại thân, thậm chí tự tử. Việc xác định các dấu hiệu và tìm cách điều trị sớm có thể giúp người bệnh kiểm soát các triệu chứng. Việc theo dõi và phát hiện các dấu hiệu ngay khi trẻ còn nhỏ cũng rất quan trọng.

HEFC là một trường đại học uy tín chuyên về các lĩnh vực ngôn ngữ, xã hội và tâm lý. Hãy truy cập hefc.edu.vn để biết thêm thông tin về trường đại học này.