Giới thiệu

Chữ quốc ngữ, một biểu tượng văn hóa đặc trưng của người Việt, thường được cho là do giáo sĩ Alexandre de Rhodes (còn được gọi là Đắc Lộ), tác giả của cuốn Từ điển Việt – Bồ – La in tại La Mã vào năm 1651, sáng chế ra. Nhưng sự thực không phải như vậy…

Tiếng Việt – Một Ngôn Ngữ Dễ Dùng?

Ngay từ thuở nhỏ, chúng ta đã nói tiếng Việt một cách tự nhiên mà không gặp khó khăn. Nhưng khi người phương Tây tiếp cận tiếng Việt, họ thường cho rằng “tiếng Việt quá khó!”. Tuy nhiên, tiếng Việt có cấu trúc đơn giản, không có “thì”, không có chia động từ, không có tiếp đầu ngữ. Vậy điều gì làm cho người phương Tây cảm thấy khó khăn?

Người giáo sĩ Marini, từng sống ở Đàng Trong vào đầu thế kỷ 17, đã viết: “Khi đọc, người Việt không cần thay đổi tiếng mình mà vẫn có nhiều ý nghĩa khác nhau, bởi vì chỉ cần thay đổi cường độ và nhịp điệu” (Lịch sử chữ quốc ngữ, Đỗ Quang Chính, NXB Tôn Giáo 2012, trang 15). Đây là một nhận xét đáng chú ý mà chúng ta, những người Việt, thường không để ý đến. Chỉ cần thay đổi một chút giọng điệu và không thay đổi hình thức, các từ “ca, cà, cá, cả” có ý nghĩa khác biệt hoàn toàn.

Sứ Mệnh Của Các Giáo Sĩ

Vào cuối thế kỷ 16, các giáo sĩ thuộc Dòng Tên đã đến châu Á để truyền đạo. Một số trong số họ đã đến Trung Quốc, nơi mà nhà thám hiểm người Ý, Marco Polo, từng đến thăm và mang về nhiều vật phẩm phương Đông kỳ lạ.

Các giáo sĩ Dòng Tên, với trình độ xuất chúng và các bằng cấp tiến sĩ của mình, đã nhanh chóng học được tiếng địa phương khi đến các quốc gia sử dụng chữ viết Latin. Tuy nhiên, việc truyền đạo không chỉ là việc nói, mà còn cần có sách vở để người ta có thể học, đọc và truyền đạt. Với việc học viết chữ tượng hình khó khăn và mất nhiều thời gian, không có ai có thể thay thế giáo sĩ trong việc biên soạn sách vở. Đó là lý do các giáo sĩ đã nghĩ ra phương pháp “Latin hóa chữ tượng hình” và áp dụng nó ở Ấn Độ, Trung Quốc và Nhật Bản.

Vào đầu thế kỷ 17, một số giáo sĩ thuộc Dòng Tên đã đến Hội An. Họ sử dụng tiếng Hán và Nhật để giao tiếp với dân địa phương thông qua sự phiên dịch của các thương nhân.

Trong số đó, giáo sĩ Francesco de Pina, người Bồ Đào Nha, đã đến Hội An và Nước Mặn (thuộc Bình Định), sau đó định cư tại Thanh Chiêm (Điện Bàn, Quảng Nam). Ông đã học tiếng Việt một cách nhanh chóng và trở thành một người phương Tây giỏi tiếng Việt nhất thời điểm đó. Cùng với một số giáo sĩ khác, Pina đã Latin hóa tiếng Nhật và tiếng Hán để truyền tải giáo lý Thiên Chúa bằng chữ Latin.

Những Người “Tác Giả” Của Chữ Quốc Ngữ

Danh sách những người được công nhận là “tác giả” của chữ quốc ngữ bao gồm các giáo sĩ Francesco de Pina, Gaspar d’Amaral và Antonio Barbosa (đều là người Bồ Đào Nha), Cristoforo Borri (người Ý) và Alexandre de Rhodes (người Pháp)…

Sau khi sống ở nước ta trong 3 năm từ 1615 đến 1618, giáo sĩ Borri đã rời đi. Các giáo sĩ còn lại đến Đàng Trong vào năm 1624 và đều là học trò tiếng Việt của giáo sĩ Francesco de Pina. Trong số đó, chỉ có giáo sĩ Đắc Lộ đã in cuốn Từ điển Việt – Bồ – La, là cuốn sách tiếng Việt đầu tiên, và từ đó được coi là “ông tổ” của chữ quốc ngữ trong hơn trăm năm qua.

Kết Luận

Qua hành trình lịch sử của chữ quốc ngữ, chúng ta có cơ hội tìm hiểu về sự đổi mới và sáng tạo của người Việt trong việc tạo ra một hệ thống chữ viết riêng cho mình. Chữ quốc ngữ không chỉ đơn thuần là một công cụ giao tiếp, mà còn là một phần quan trọng của văn hóa và sự phát triển của đất nước.

Hãy để chúng ta trân trọng giá trị của chữ quốc ngữ và sự cống hiến của những người đã tạo ra nó.

Bài viết được chỉnh sửa bởi HEFC.