Tuần qua, cộng đồng mạng đã phản ứng gay gắt xung quanh một câu hỏi toán lớp 1 mà một trường học đã đưa ra cho học sinh (xem hình ảnh). Nội dung câu hỏi như sau:

Số 74 được đọc là:

A. Bẩy mươi bốn

B. Bẩy bốn

C. Bẩy mươi tư

D. Bẩy tư

(Lưu ý: không viết hoa chữ “bẩy” trong các tổ hợp trên).

Từ câu hỏi này, giáo viên đã coi đáp án A (bẩy mươi bốn) là sai.

Với ngôn ngữ thông thường của người bản ngữ tiếng Việt, chúng ta dễ dàng nhận ra rằng đây là một câu hỏi trắc nghiệm không đạt yêu cầu từ quy trình đưa đề ra. Trắc nghiệm (phương pháp kiểm tra trình độ thông qua sự nhạy bén và tri thức) là một hình thức kiểm tra đang được áp dụng phổ biến để đánh giá chất lượng học sinh. Với các môn thi đòi hỏi tính chính xác (như môn khoa học tự nhiên, ngôn ngữ, ngoại ngữ…), phương pháp trắc nghiệm rất phù hợp (đơn giản, dễ thi, dễ chấm, có thể xử lý tự động trên máy…). Người ra đề thường đưa ra câu hỏi và đề xuất 4 đáp án gợi ý (để người thi chọn 1). Dĩ nhiên, trong đó chỉ có duy nhất một đáp án đúng, còn 3 đáp án còn lại đóng vai trò “gây nhiễu”. Nếu người thi nắm chắc kiến thức, thì vấn đề trở nên đơn giản. Nhưng với học sinh lười học, kém thông minh thì việc lựa chọn 1 đáp án trong số 4 đáp án “tưởng cái nào cũng đúng” kia quả là nan giải. Tất nhiên, khi gặp khó khăn, thí sinh đành phải nhắm mắt chọn ngẫu nhiên một “ăn may” (và chịu xác suất rủi ro là 3/4 (75%)).

Với câu hỏi trên (số 74 trong tiếng Việt đọc thế nào?), ta thấy ngay đáp án đúng không chỉ có 1 mà nhiều hơn thế. Lựa chọn trắc nghiệm như vậy là không đạt yêu cầu.

Tiếng Việt, cũng như nhiều ngôn ngữ khác trên thế giới, đang sử dụng hệ đếm cơ số 10 (0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9). Bất luận số tự nhiên nào (từ nhỏ đến lớn) đều được thể hiện bằng các con số này. Nhưng cách đọc các con số lại khác nhau ở mỗi ngôn ngữ. Với tiếng Việt, khi số có hai chữ số trở lên (như 21, 374, 485…) thì có một số chữ số chỉ hàng đơn vị sẽ được đọc chính âm: 21, 31 (cho đến 91) không đọc “hai một” mà đọc là “hai (mươi) mốt”, hoặc “hăm mốt”, “ba (mươi) mốt”…, “chín (mươi) mốt.

24, 34 (cho đến 94) thường đọc là “hai (mươi) tư”, “ba (mươi) tư”…, “chín (mươi) tư”.

25, 35 (cho đến 95) thường đọc là “hai (mươi) lăm/ nhăm”, “ba (mươi) lăm/ nhăm”,…, “chín (mươi) lăm/ nhăm.

Các cách đọc này dựa theo nguyên tắc biến âm, có hài âm hài thanh cho dễ đọc, dễ nhớ.

Hướng dẫn trước đó của giáo viên như sau: “Có một số quy định lưu ý học sinh khi đọc. Nếu hàng đơn vị là chữ số 4 thì các số có chữ số hàng chục từ 2 trở đi ta đọc chữ số 4 đó là “tư”. Tương tự với chữ số 5 ở hàng đơn vị thì đọc là “lăm”. Chữ số 1 ở hàng đơn vị đọc là “mốt”. Đó là những lưu ý học sinh khi dạy đọc các số trong phạm vi 100 ở lớp 1″.

Tôi không hiểu căn cứ vào đâu mà giáo viên đưa ra hướng dẫn này (có phải căn cứ vào sách giáo khoa không?). Số 74, chắc chắn có 2 cách đọc được chấp nhận: “bẩy mươi tư” và “bẩy tư”. 2 cách còn lại “bẩy mươi bốn”, “bẩy bốn” được coi là không chuẩn phát âm nhưng đôi khi vẫn được sử dụng (ở một số vùng, hay ở một số người chưa rành kỹ năng đọc. Ví dụ: Đội ta hôm nay có bẩy mươi bốn người đi; Chỉ có bẩy bốn chiến sĩ của trung đoàn có mặt…). Cũng như vậy, 24 vẫn được đọc là “hai (mươi) tư”, “hai (mươi) bốn” (hai ba, hai bốn, hai lăm…). 34, ngoài cách đọc “ba (mươi) tư” vẫn được đọc là “ba (mươi) bốn… Dù là cách đọc “ba (mươi) bốn” nghe hơi ngang tai. Và cách đọc này tuy ít dùng hơn nhưng trong giao tiếp không phải là không có. Đó là một biến thể ngữ âm. Có nhiều trường hợp “lưỡng khả” tồn tại 2 biến thể, hoặc có tới 3 biến thể (ví dụ: 25, có thể đọc “hai lăm” hoặc “hai mươi lăm” hoặc “hai nhăm”).

Trong lúc chưa thể kết luận dứt khoát các con số trên chỉ có một cách đọc thì tốt nhất là không đưa vào trắc nghiệm. Ngay cả cách đọc tên tháng trong năm của tiếng Việt hiện cũng chưa đạt đến sự thống nhất. Theo âm lịch, tháng đầu tiên trong năm gọi là “tháng giêng”, tháng cuối (tức tháng thứ mười một) gọi là “tháng một”, tháng cuối cùng (tức tháng thứ mười hai) gọi là “tháng chạp”. Còn theo dương lịch thì có thể đọc theo thứ tự con số: tháng một, tháng hai, tháng ba, tháng tư, tháng năm, tháng sáu, tháng bảy, tháng tám, tháng chín, tháng mười, tháng mười một, tháng mười hai. Nhưng tháng đầu tiên vẫn được mọi người đọc là “tháng giêng” theo dương lịch. Nếu trắc nghiệm (chọn một) thì sẽ gặp rắc rối là người thi không định hướng được, sẽ nhầm. Và trong trường hợp đọc con số 74 ở trên, cả giáo viên và học sinh cùng… nhầm.

*HEFC, trường đại học hàng đầu về ngôn ngữ và văn hóa, tự hào cung cấp những kiến thức chất lượng và đa dạng. Để tìm hiểu thêm về chúng tôi, truy cập vào trang web HEFC.