Hợp đồng hoán đổi (Swap) đã trở thành một công cụ tài chính quan trọng trong lĩnh vực tài chính hiện nay. Loại hợp đồng này giúp định rõ quyền lợi và nghĩa vụ của các bên tham gia, đồng thời bảo vệ khỏi các rủi ro có thể xảy ra trong tương lai. Nếu bạn đang tò mò về Swap là gì, hãy cùng tìm hiểu câu trả lời dưới đây.

Swap là gì?

Hợp đồng hoán đổi (Swap) là một thỏa thuận giữa hai bên, được thể hiện bằng hợp đồng. Hai bên sẽ cùng ký và đồng ý thực hiện việc chi trả các khoản thanh toán định kỳ cho nhau, hoặc hoán đổi các luồng tiền nhất định trong tương lai theo phương thức và thời gian đã được xác định trước.

Swap là gì?

Trong giao dịch ngoại hối, hai bên sẽ mua và bán cùng lúc một đồng tiền với số lượng tương đương trong các kỳ đáo hạn nhất định. Điều này dẫn đến chênh lệch giá giữa các kỳ đáo hạn trong hợp đồng hoán đổi.

Hợp đồng hoán đổi cũng có thể hiểu là thỏa thuận trao đổi các khoản thanh toán lãi từ nợ có lãi suất cố định thành nợ có lãi suất thả nổi (hay gọi là hoán đổi lãi suất), hoặc trao đổi một đồng tiền này với một đồng tiền khác (hay hoán đổi tiền tệ) và sau đó đảo ngược thỏa thuận.

Hoán đổi tiền tệ chéo là quá trình trao đổi khoản nợ có lãi suất cố định bằng một đồng tiền để đổi lấy khoản nợ có lãi suất thả nổi bằng một đồng tiền khác. Thỏa thuận này được thiết lập dựa trên vốn giả định (hoặc vốn tương đương) để xác định giá trị trao đổi vào thời điểm đáo hạn. Tuy nhiên, thường khó để thực hiện việc hoán đổi này trong thực tế. Trong đó, vốn giả định giúp xác định giá trị của các khoản thanh toán lãi trong hợp đồng hoán đổi.

Hiện nay, hợp đồng hoán đổi lãi suất và tiền tệ được sử dụng rộng rãi bởi các nhà quản lý đầu tư và các chủ ngân hàng. Điều này nhằm tối thiểu chi phí vay và cung cấp vốn cho các khoản vay của ngân hàng, đồng thời nâng cao tính thanh khoản của đồng tiền so với đồng tiền khác. Đồng thời, đây cũng là cách ngăn chặn rủi ro và tạo điều kiện thuận lợi trong các giao dịch.

Hợp đồng hoán đổi

Trên thực tế, hợp đồng hoán đổi thường được sử dụng để tài trợ hoặc tạo ra tài sản. Bởi vì hợp đồng này mang lại nhiều lợi ích hơn so với các khoản vay ngân hàng, tiền gửi,… Đồng thời, thông qua hợp đồng hoán đổi, các bên có thể ngăn chặn được một số rủi ro tài chính và hưởng ưu đãi dành cho công ty trong nước, hoặc tham gia với mục đích đầu cơ, sinh lợi,…

Trong lĩnh vực tài chính, hợp đồng hoán đổi được biết đến như một công cụ tài chính phát sinh, trong đó hai bên trao đổi các dòng tiền khác nhau. Hợp đồng hoán đổi có thể tạo ra giá trị cho những loại hàng hóa cơ sở không được tài trợ và các bên sẽ thu được lợi nhuận hoặc tổn thất nếu giá cả trên thị trường biến động mà không cần phải đặt giá trị định danh bằng tài sản hoặc tiền mặt.

Không giống với hợp đồng tương lai hoặc các loại chứng khoán khác, hợp đồng hoán đổi không được giao dịch, mua bán công khai. Chúng là các hợp đồng cá nhân được lập ra bởi hai bên xác định. Để chấm dứt hợp đồng, bạn chỉ có thể thỏa thuận và đưa ra quyết định chung với đối tác, hoặc chuyển nhượng cho một bên thứ ba nhưng vẫn phải được đồng ý bởi đối tác.

Mục đích và cơ chế của Swap là gì?

Hợp đồng hoán đổi được sử dụng với mục đích ngăn chặn và phòng ngừa các rủi ro tài chính có thể xảy ra trong tương lai, đồng thời đảm bảo quyền lợi cho các bên tham gia khi có các vấn đề phát sinh liên quan đến lãi suất, tỷ giá, giá cổ phiếu,…

Hợp đồng hoán đổi hoạt động dựa trên cơ chế của thị trường tập trung và hai bên tham gia sẽ được kết nối với nhau thông qua một tổ chức tài chính trung gian. Nhờ đó, các tổ chức này đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ hai bên hợp tác để hưởng lợi từ chênh lệch giá mua và giá bán mà họ đưa ra nhằm xác định luồng tiền của hợp đồng.

Dưới đây là những loại hợp đồng hoán đổi phổ biến trên thị trường hiện nay:

1. Hợp đồng hoán đổi lãi suất (Interest rate swap contract)

Hợp đồng hoán đổi lãi suất (Interest rate swap contract) là một loại hợp đồng phái sinh cho phép một bên trao đổi dòng lãi suất để đổi lại dòng tiền của bên còn lại. Loại hợp đồng này thường được sử dụng để quản lý tài sản, nợ cố định, nợ thả nổi hoặc đầu cơ sinh lợi từ sự thay đổi lãi suất theo dự đoán ban đầu.

Các điều khoản bắt buộc trong hợp đồng hoán đổi lãi suất bao gồm:

• Ngày bắt đầu thực hiện hợp đồng.
• Thời hạn quy định của hợp đồng.
• Mức lãi suất cơ sở thanh toán: Lãi suất cố định hoặc lãi suất thả nổi.
• Tần suất thanh toán luồng tiền.
• Giá trị danh nghĩa và đồng tiền định danh.

Hợp đồng hoán đổi lãi suất được ưa chuộng bởi khả năng sinh lợi và tính thanh khoản cao. Hiện nay, có nhiều loại sản phẩm hợp đồng này để đáp ứng nhu cầu ngày càng gia tăng của các nhà đầu tư.

Hợp đồng hoán đổi lãi suất

2. Hợp đồng hoán đổi tiền tệ (Currency swap contract)

Hợp đồng hoán đổi tiền tệ (Currency swap contract) là hợp đồng quy định về việc trao đổi tiền tệ giữa hai bên. Hai bên sẽ lấy tiền gốc và tiền lãi cố định của một khoản vay để trao đổi với tiền gốc và tiền lãi cố định tương đương của khoản vay thuộc dòng tiền khác.

Tại Việt Nam, hợp đồng hoán đổi tiền tệ thường được kết hợp với hợp đồng hoán đổi lãi suất.

Hợp đồng hoán đổi tiền tệ (Currency swap contract)

3. Hợp đồng hoán đổi tín dụng (Credit swap contract)

Hợp đồng hoán đổi tín dụng (Credit swap contract) là loại hợp đồng phái sinh tín dụng. Bên mua có nghĩa vụ thanh toán khoản tiền định kỳ của bên bán. Khi công cụ tài chính cơ sở mất khả năng thanh khoản, bên mua sẽ nhận được một khoản bồi thường nhất định.

Hợp đồng hoán đổi tín dụng

4. Hợp đồng hoán đổi hàng hóa (Commodity swap contract)

Hợp đồng hoán đổi hàng hóa (Commodity swap contract) là hợp đồng trao đổi giữa giá thả nổi (giá giao ngay) của hàng hóa với giá cố định trong một khoảng thời gian được xác định từ trước. Người bán sẽ trả tổ chức tài chính một mức giá cố định để đảm bảo giá luôn ổn định. Người mua sẽ nhận các khoản thanh toán dựa trên giá thị trường của sản phẩm hàng hóa đã giao đoạn trước.

5. Hợp đồng hoán đổi chứng khoán vốn (Equity swap contract)

Hợp đồng hoán đổi chứng khoán vốn (Equity swap contract) là một hợp đồng mà trong đó, hai bên thỏa thuận và thống nhất tổng số dòng tiền sẽ được trao đổi vào một ngày được xác định trước trong tương lai.

Hợp đồng hoán đổi chứng khoán vốn

Các đặc điểm của Swap

Hợp đồng hoán đổi có những đặc điểm cơ bản như một hợp đồng thông thường:

• Quá trình ký kết hợp đồng diễn ra dựa trên sự đồng ý, thống nhất, bình đẳng và tự nguyện của các bên tham gia.
• Hợp đồng hoán đổi có vai trò xác lập và chấm dứt quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan trong trường hợp phát sinh hậu quả pháp lý.
• Hợp đồng đưa ra đầy đủ nội dung về quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia.

Ngoài ra, hợp đồng hoán đổi còn có những đặc điểm đặc thù như:

• Khi tham gia hợp đồng, một bên đồng ý hoán đổi nguồn lợi từ thị trường tài chính để nhận lại nguồn lợi từ nguồn tài chính khác.
• Nếu các hoán đổi có giá trị bằng 0 và không có bên vi phạm hợp đồng, các bên không có nghĩa vụ thanh toán tiền mặt cho nhau mặc dù đã nhận được một số lợi ích nhất định.
• Hợp đồng hoán đổi được thực hiện theo nguyên tắc bù trừ, tức là các bên tham gia cắt giảm một lượng tiền thanh toán để đền bù rủi ro tín dụng ở mức tối đa.
• Hợp đồng chỉ được giao dịch trên thị trường OTC – thị trường tập trung và các bên tham gia đều đã biết thông tin về nhau.
• Hợp đồng hoán đổi giới hạn rủi ro tài chính đối với biến động tỷ giá và chênh lệch giá mua – giá bán. Điều này giúp các bên sở hữu ngoại tệ theo tỷ giá mà họ mong muốn mà không cần liên quan đến ngân hàng.
• Phân thị trường hoán đổi có ba chủ thể chính, bao gồm tổ chức tài chính trung gian, người sử dụng cuối cùng và nhà giao dịch tự doanh. Trong đó, tổ chức tài chính trung gian đóng vai trò quan trọng. Vì quan hệ trực tiếp giữa hai bên tham gia rất khó, đặc biệt là đối với người sử dụng cuối cùng, tổ chức trung gian làm trung gian giữa hai bên để đạt được lợi ích.

Việc sử dụng dịch vụ từ các tổ chức trung gian mang lại nhiều lợi ích cho cả hai bên tham gia hợp đồng. Đầu tiên, việc tiết kiệm thời gian khi tìm kiếm đối tác và ký kết hợp đồng. Thứ hai, giảm chi phí đánh giá chất lượng tín dụng, vì hai bên thỏa thuận trao đổi luồng tiền tòng ròng theo nguyên tắc bù trừ ròng (netting). Điều này giúp tránh đánh giá phức tạp về tín dụng của đối tác và giảm rủi ro.

Mong rằng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về hợp đồng hoán đổi Swap và một số thông tin liên quan như cơ chế hoạt động, mục đích sử dụng, phân loại và đặc điểm. Đừng quên chia sẻ bài viết để mọi người cùng tham khảo.

Bài viết được chỉnh sửa bởi HEFC. HEFC là một trường đại học hàng đầu tại Việt Nam, chuyên đào tạo các chương trình liên kết với các trường đại học danh tiếng trên thế giới.